Το επαγγελματικό άγχος των εκπαιδευτικών γενικής αγωγής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης την περίοδο του κορονοϊού: η περίπτωση του νομού Δωδεκανήσων

Abstract

Η νόσος COVID-19 προκάλεσε την έκρηξη μιας πανδημίας, τα αποτελέσματα της οποίας είχαν παγκόσμια εμβέλεια. Η υγειονομική κρίση που αναδείχθηκε έφερε μια σειρά άλλων κρίσεων μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα, οι οποίες εκδηλώθηκαν σε κάθε συνιστώσα του κοινωνικού συγκείμενου. Κοινωνικοί θεσμοί και δομές ανασυντάχθηκαν στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Μέσα σε αυτή τη δίνη άρχισαν να αναδεικνύονται οι αδυναμίες οργάνωσης βασικών θεσμών, όπως η εκπαίδευση, η οικονομία, η υγεία, η πολιτική. Ο χώρος της εκπαίδευσης επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία, καθώς η φυσική παρουσία και η διδασκαλία στην τάξη είχε αντικατασταθεί από τη σύγχρονη και ασύγχρονη διδασκαλία. Οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να σηκώσουν στους ώμους τους τις αλλαγές που επέβαλλε η πανδημία, χωρίς προηγούμενη εμπειρία και επιμόρφωση προσθέτοντας στον ρόλο τους διαστάσεις για τις οποίες δεν είχαν εκπαιδευτεί. Οι καινούριες συνθήκες λειτουργίας συνέβαλαν στην αύξηση του επαγγελματικού άγχους μπροστά στο άγνωστο και στο επικίνδυνο για την υγεία περιβάλλον θέτοντας πρωτόγνωρες προκλήσεις. Σκοπός: Η διερεύνηση των επιπέδων επαγγελματικού άγχους που παρουσιάζουν οι εκπαιδευτικοί κατά την περίοδο της πανδημίας της νόσου COVID-19, και η πηγή προέλευσής τους, αλλά και η διερεύνηση της σχέσης τους με τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά.Μεθοδολογία: Στην έρευνα συμμετείχαν 100 εκπαιδευτικοί, που υπηρετούσαν στον Νομό Δωδεκανήσων κατά το σχολικό έτος 2022-2023 και επιλέχθηκαν μέσω δειγματοληψίας ευκολίας και χιονοστιβάδας. Το ερωτηματολόγιο που διανεμήθηκε, περιλάμβανε ερωτήσεις σχετικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, την Κλίμακα Maslach Burnout Inventory (ΜΒΙ) των Maslach & Jackson (1981) και την Κλίμακα Πηγών Επαγγελματικού Στρες των Εκπαιδευτικών που κατασκευάστηκε από τη Μούζουρα (2005). Αποτελέσματα: Οι εκπαιδευτικοί παρουσίασαν υψηλά επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης, χαμηλά επίπεδα αποπροσωποποίησης και υψηλά επίπεδα προσωπικών επιτευγμάτων κατά την περίοδο της πανδημίας της νόσου COVID-19. Επίσης, τα θέματα σχετικά με την υποστήριξη και το κύρος του επαγγέλματός τους, τις συνθήκες της σχολικής μονάδας, τις σχέσεις, φόρτο εργασίας και την πίεση χρόνου, τη μαθησιακή διαδικασία και τη συμπεριφορά των μαθητών και θέματα που αφορούν τη διοίκηση και την οργάνωση της εκπαίδευσης, αποτελούν σε μέτριο βαθμό πηγές επαγγελματικού στρες για το υπό μελέτη δείγμα. Ακόμα, ανευρέθηκαν στατιστικά σημαντικές σχέσεις μεταξύ της συναισθηματικής εξάντλησης και της αποπροσωποποίησης και των πηγών προέλευσης του επαγγελματικού άγχους. Διαπιστώθηκε ότι οι απαντήσεις των συμμετεχόντων αναφορικά με τις πηγές προέλευσης του επαγγελματικού στρες, δε διέφεραν ανάλογα με το φύλο, τη σχέση εργασίας, την οικογενειακή κατάσταση και την περιοχή στην οποία βρίσκεται στο σχολείο. Ωστόσο, η ύπαρξη πρόσθετων ακαδημαϊκών προσόντων, η ηλικία και τα έτη προϋπηρεσίας των εκπαιδευτικών, παρουσίασαν στατιστικά σημαντική σχέση με ορισμένες πηγές επαγγελματικού στρες. Συμπεράσματα: Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και η επαγγελματική εξουθένωση φαίνεται να σχετίζονται με τις πηγές επαγγελματικού στρες των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, η περαιτέρω διερεύνηση της σχέσης των εν λόγω μεταβλητών, καθώς και επιπρόσθετων παραμέτρων, κρίνεται βαρύνουσας σημασίας για την καλύτερη κατανόηση της εμφάνισης του επαγγελματικού άγχους και την αντιμετώπισή του.

The COVID-19 disease caused the outbreak of a pandemic whose effects were global in scope. The health crisis that emerged brought a series of other crises within a very short period, which manifested themselves in every component of the social context. Social institutions and structures were reorganized in an attempt to cope with the situation. Within this vortex, the organizational weaknesses of basic institutions, such as education, the economy, health, politics, began to emerge. The field of education was greatly affected by the pandemic, as physical presence and classroom teaching had been replaced by modern and asynchronous teaching. The teachers were asked to shoulder the changes imposed by the pandemic, without previous experience and training, adding to their role dimensions for which they had not been trained. The new operating conditions contributed to the increase of occupational stress in the face of the unknown and health-hazardous environment, posing unprecedented challenges.In its theoretical part, this work frames the basic concepts of the subject in a bibliographic manner, highlighting its conceptual dimensions. In the empirical part, he investigated through a questionnaire the professional stress of Primary and Secondary education teachers during the coronavirus period in the Prefecture of Dodecanese.Aim: To investigate the levels of occupational stress presented by teachers during the period of the COVID-19 disease pandemic, and their source of origin, but also to investigate their relationship with their demographic characteristics.Methodology: One hundred teachers, serving in the Prefecture of Dodecanese during the 2022-2023 school year, participated in the survey, who and selected through convenience and snowball sampling. The distributed questionnaire included questions about demographic characteristics, the Maslach Burnout Inventory (MBI) (Maslach & Jackson, 1981) and the Teachers' Sources of Professional Stress Scale developed by Mouzoura (2005). Results: Teachers experienced high levels of emotional exhaustion, low levels of depersonalization, and high levels of personal accomplishment during the COVID-19 pandemic. In addition, issues related to the support and prestige of their profession, the conditions of the school unit, relationships, workload and time pressure, the learning process and student behavior and issues related to the administration and organization of education, are to a moderate degree sources of professional stress for the sample under study. Furthermore, statistically significant relationships were found between emotional exhaustion and depersonalization and the sources of occupational stress. It was found that the responses of the participants regarding the sources of professional stress did not differ according to gender, work relationship, family status and the area in which the school is located. However, the existence of additional academic qualifications, the age, and years of service of the teachers, presented a statistically significant relationship with some sources of professional stress. Conclusions: Demographic characteristics and burnout appear to be related to teachers' sources of occupational stress. However, the further investigation of the relationship of these variables, as well as additional parameters, is considered of great importance for a better understanding of the occurrence of occupational stress and its treatment.