Ευέλικτες μορφές εργασίας και διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού σε περιόδους κρίσης

Abstract

Τα τελευταία χρόνια η ανθρωπότητα βίωσε μια μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση η οποία ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. και η οποία σταδιακά επηρέασε όλες τις χώρες του κόσμου σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Ομοίως, στις αρχές του 2020, ο κόσμος ήρθε αντιμέτωπος με μια ακόμη πρόκληση, αυτή της πανδημίας του ιού COVID-19, τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε μέχρι και σήμερα, τρία χρόνια μετά. Οι κρίσεις είναι ένα συχνό φαινόμενο και μπορούν να πάρουν όπως φαίνεται διαφορετικές μορφές. Στην παρούσα εργασία μελετάται το πως αυτές οι προκλήσεις επηρέασαν τη φύση, τα χαρακτηριστικά και τη μορφή της εργασίας, ξεκινώντας από τις πρώτες Βιομηχανικές κοινωνίες και φτάνοντας μέχρι σήμερα, στο κατώφλι της κατά πολλούς Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Για κάθε χρονική περίοδο που είναι χωρισμένη η μελέτη, παρουσιάζονται οι αλλαγές που την διαφοροποιούν από την προηγούμενη, τα βασικά χαρακτηριστικά της ως προς το σύστημα παραγωγής και των μορφών εργασίας καθώς και το θεωρητικό πλαίσιο της κάθε εποχής ως προς τη διοίκηση και την οργάνωση της εργασίας. Παράλληλα παρουσιάζονται και οι φορείς των αλλαγών και ο αντίκτυπός τους στη διαμόρφωση των εργασιακών συνθηκών στον κόσμο και την Ελλάδα. Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση την ψηφιοποίηση και την γιγάντωση του τριτογενή τομέα της οικονομίας, αυτού των υπηρεσιών. Διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος σήμερα επέλεξε να αντιμετωπίσει την κρίση της πανδημίας που πέρα από τις μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, προκάλεσε και εξίσου μεγάλα προβλήματα ελλείψεων σε προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό συνέβη εξαιτίας των γενικευμένων lockdown που επέβαλλαν οι Κυβερνήσεις ανά τον κόσμο ως μέτρο αναχαίτησης της πανδημίας. Ωστόσο σήμερα, η παγκόσμια οικονομία αλληλοσυνδέεται και επειδή πολλά εξαρτήματα φτιάχνονται σε τρίτες χώρες, οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας κατέρρευσαν. Στο κεφάλαιο αυτό, παρουσιάζονται οι ευέλικτες μορφές εργασίας και αναλύεται η διάσταση της ευελιξίας τόσο ως προς τη σχέση της με τον εργαζόμενο όσο και ως προς το σύστημα παραγωγής, αφού η συγκεκριμένη μορφή εργασίας ήταν αυτή που επέτρεψε στις επιχειρήσεις και τα κράτη να συνεχίσουν τις βασικές λειτουργίες τους. Παρατίθεται επίσης το νομοθετικό πλαίσιο σε Ευρωπαϊκή Ένωση, Η.Π.Α και Ελλάδα ως προς τη τηλεργασία το οποίο στην περίπτωση της τελευταίας εμπλουτίστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στη συνέχεια γίνεται σύγκριση ανάμεσα στην Ε.Ε. και τις Η.Π.Α., ως προς τον βαθμό που υιοθέτησαν την τηλεργασία πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας ενώ εμφανίζονται ορισμένες κοινές τάσεις. Στο τέλος παρουσιάζονται ζητήματα που προκύπτουν από την υιοθέτηση της τηλεργασίας για τα οποία η ακαδημαϊκή κοινότητα φαίνεται διχασμένη ως προς τον αντίκτυπό τους στην καθημερινότητα των εργαζομένων με αυτό το καθεστώς. Εν κατακλείδι, το σύστημα παραγωγής και οι μορφές εργασίας φαίνεται να επηρεάζονται διαχρονικά σε πολύ μεγάλο βαθμό από εξωγενείς παράγοντες όπως η τεχνολογία (ατμομηχανή, ηλεκτρισμός, ψηφιοποίηση και αυτοματισμός) όσο και από την οικονομία (κρίση στασιμοπληθωρισμού και μαζικής παραγωγής τη δεκαετία του 1970) και την πρόσφατη υγειονομική κρίση της πανδημίας του COVID-19. Σε αυτό το πλαίσιο οι εργαζόμενοι, με το πέρασμα των χρόνων, καλούνται να προσαρμόζονται, να πετυχαίνουν αλλαγές και να βελτιστοποιούν τις συνθήκες και το περιεχόμενο της εργασίας τους.