Αναπαραστάσεις της ετερότητας στην υστεροβυζαντινή σάτιρα του Μάζαρη

Abstract

Το 1414/15 στο Βυζάντιο ο σατυρικό ποιητής Μάζαρης συνθέτει το έργο του «ἐπιδημία Μάζαρι ἐν Ἄδου ἤ πεῦσις νεκύων ἐνίων περί τινῶν τῶν ἐς τά βασιλεία συναναστρεφομένων». Μέσα από μια φανταστική κατάβαση στον Άδη, αν και ζωντανός, ο ποιητής επιχειρεί να θίξει κοινωνικά ζητήματα της εποχής του με στόχο, όπως ο ίδιος παραδέχεται, την πρόκληση γέλιου. Έτσι, με το κείμενό του προσπαθεί να αναπαραστήσει τις ταυτότητες και ετερότητες της βυζαντινής κοινωνίας του 15ου αιώνα, όπως τις αντιλαμβάνονται τα μέλη της βυζαντινής ελίτ. Στόχος της ανηλεής σάτιρά του γίνονται όχι μόνο τα ίδια τα μέλη της βυζαντινής ελίτ, αλλά και οι Πελοποννήσιοι. Για τους πρώτους η σάτιρα στρέφεται γύρω από τον τρόπο λειτουργίας της διοικητικής μηχανής του Βυζαντίου, ενώ για τους δεύτερους η σάτιρα έχει πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Η ανάδειξη, λοιπόν, αυτών των ετεροτήτων αποτελεί το βασικό ερώτημα της παρούσας εργασίας. Το άλλο κεντρικό ερώτημα αφορά τη μορφή του έργου: γιατί να επιλέξει ο ποιητής τη μορφή της σάτιρας για να ενδύσει το έργο του; Μήπως η επιλογή αυτή σχετίζεται τελικά με κάποιον άλλο βαθύτερο στόχο του ποιητή; Πόσο πολύ σχετίζεται τελικά όλη αυτή η λογοτεχνική προσπάθεια με τα ιστορικά δεδομένα της εποχής και τις πολιτισμικές διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στα μέλη της βυζαντινής ελίτ και τους Πελοποννησίους;