Η «ξένη» του 1854: μια ιστορία επιδημίας ασιατικής χολέρας στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

Abstract

Τον 19ο αιώνα η Ελλάδα υπέφερε από διάφορα λοιμώδη νοσήματα που πολλά από αυτά, λόγω της μεγάλης εξάπλωσης τους στους τοπικούς πληθυσμούς, αποκτούσαν χαρακτηριστικά επιδημίας. Η χολέρα αποτέλεσε μια από τις πιο φονικές ασθένειες για την ανθρωπότητα τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Η επιδημία που άφησε το πιο χαρακτηριστικό αποτύπωμα στην Ελλάδα για τον τρόμο και τους χιλιάδες νεκρούς ήταν στον Πειραιά και στην Αθήνα από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο του 1854. Η καθυστερημένη επίσημη κρατική αντίδραση, η ανεπάρκεια της επιστήμης της εποχής, η ανεύθυνη στάση της διοίκησης των κατοχικών δυνάμεων σε συνδυασμό με το μέγεθος της εξάπλωσης και των θανάτων συνετέλεσαν στο να καταγραφεί ως μια από τις πιο θανατηφόρες επιδημίες στον ελλαδικό χώρο τον 19ο αιώνα. Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτυπώνει ιστορικά την επιδημία που ερήμωσε την Αθήνα και τον Πειραιά. Οι πρώτες πιο αναλυτικές περιγραφές της επιδημίας προέρχονται από την παραστατική ιστορική αφήγηση του Ιωάννη Δραγούμη και την λογοτεχνική αποτύπωση του Εμμανουήλ Λυκούδη από το διήγημα του «Η Ξένη του 1854». Λαμβάνοντας υπόψη επιπλέον ιστορικές πηγές της εποχής, ιστορικές έρευνες, λογοτεχνικές αφηγήσεις και τον έντυπο τύπο εκείνης της περιόδου γίνεται μια προσπάθεια να κατανοήσουμε καλύτερα το φαινόμενο της επιδημίας όχι μόνο ως ιατρικό ή επιδημιολογικό φαινόμενο αλλά με τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές του διαστάσεις.