Η έννοια του πολιτισμού στην Νέα Κοινωνική Ιστορία

Abstract

Η Νέα Κοινωνική Ιστορία1 αποτέλεσε ένα ιστοριογραφικό ρεύμα, το οποίο εμφανίστηκε στο πλαίσιο μίας μεγάλης θεωρητικής στροφής τις επιστήμες μελέτης του ανθρώπου και στην Ιστορία. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η βασική έννοια ανάλυσης των κοινωνικών και ιστορικών ερωτημάτων άλλαξε, και έτσι από την μελέτη των δομών οδηγηθήκαμε στην μελέτη των νοημάτων. Στον ορίζοντα αυτής της μεγάλης αλλαγής τα ερωτήματα αλλά και τα συμπεράσματα που έβγαζαν η Ιστορία, η Ανθρωπολογία και οι Κοινωνικές Επιστήμες άλλαξαν ριζικά. Η ΝΚΙ εμπνεόμενη από ένα όραμα διεπιστημονικής ανταλλαγής και συζήτησης, συνέβαλε στον γενικότερο προβληματισμό ανάμεσα στην δομή και το νόημα. Είναι όμως δύσκολο να καθορίσουμε με ακρίβεια ποια έργα ή ποιοι συγγραφείς εντάσσονται σε αυτήν. Σύμφωνα με τους περισσότερους ερευνητές που συμφωνούν με την έννοια της ΝΚΙ η συγκεκριμένη ιστοριογραφία εμφανίστηκε ως τάση προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950 μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1970 με κύριες χώρες το Η.Β., τις ΗΠΑ, την Γαλλία και την Δυτική Γερμανία. Το ιστοριογραφικό αυτό ρεύμα απλώθηκε στην Ινδία, την Ισπανία καθώς και την ανατολική Ευρώπη, όμως η παρούσα εργασία θα δώσει περισσότερη έμφαση στις κύριες χώρες εμφάνισης της. Η ΝΚΙ βρέθηκε μπροστά σε μία μεγάλη κληρονομιά κοινωνικής και ιστορικής σκέψης από την οποία άντλησε πολλά από τα μεθοδολογικά της εργαλεία. Για αυτό το λόγο, πριν από την εξέταση του καθ’αυτό θέματος, πραγματοποιούμε μία σύντομη ανασκόπηση των βασικών ρευμάτων σκέψης από τα οποία επηρεάστηκε η ΝΚΙ. Η βασικότερη προσφορά της ΝΚΙ έγκειται στην επεξεργασία ζητημάτων που είχαν να κάνουν με την έννοια του πολιτισμού στην ιστορία. Παρόλα αυτά η έννοια του πολιτισμού δεν παρουσιάζεται με τον ίδιο τρόπο από συγγραφέα σε συγγραφέα. Ακόμα οι ερευνητές που αποτέλεσαν την λεγόμενη δεύτερη και τρίτη γενιά της ΝΚΙ άσκησαν σημαντική κριτική στους ιστορικούς από τους 1 στο εξής ΝΚΙ 6 οποίους επηρεάστηκαν οδηγούμενοι προς νέα ερευνητικά πεδία. Η κριτική που ασκήθηκε στην έννοια του πολιτισμού καθόρισε και την γέννηση νέων ιστορικών ρευμάτων, όπως η πολιτισμική ιστορία, η ιστορία από την πλευρά του φύλου και οι ιστορικοί της «γλωσσικής στροφής». Υπό αυτή την άποψη η έννοια του πολιτισμού αποτέλεσε και μια «μεταβατική» έννοια, καθώς στο πλαίσιο της κυοφορήθηκαν νέα παραδείγματα ιστορικής γραφής. Η παρούσα εργασία θα προσπαθήσει να ανιχνεύσει τους διαφορετικούς τρόπους μέσα από τους οποίους εμφανίστηκε η έννοια του πολιτισμού στην ΝΚΙ. Ταυτόχρονα να χαρτογραφήσει τις σημαντικότερες κριτικές που έλαβε η έννοια αυτή και πως οι κριτικές συνέβαλαν στην διαμόρφωση των νέων ιστορικών ρευμάτων.