Η αντιμετώπιση του Greenwashing μέσα από την θέσπιση κοινών Ευρωπαϊκών κανόνων

Abstract

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι μια προσέγγιση που ενσωματώνει περιβαλλοντικούς κοινωνικούς και ηθικούς προβληματισμούς στις λειτουργιές των επιχειρήσεων. Γενικά αναφέρεται σε διαφανείς επιχειρηματικές πρακτικές που βασίζονται σε ηθικές αξίες, συμμόρφωση με τις νομικές απαιτήσεις και σεβασμό για τους ανθρώπους, τις κοινότητες και το περιβάλλον. Το πρώτο κεφάλαιο της έρευνας παρουσιάζει την ιστορική αναδρομή του όρου της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και την εξέλιξη του από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, μέσα από βιβλιογραφική ανασκόπηση. Οι επιχειρήσεις πέραν των κερδών τους, είναι υπεύθυνες για το σύνολο των επιπτώσεων τους, στους ανθρώπους και τον πλανήτη. Για να μπορέσουν όμως σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, να ελεγχθούν σχετικά με τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων τους και να αξιολογηθούν σε βάθος χρόνου για την βιωσιμότητα τους, πρέπει υποχρεωτικά να δημοσιοποιήσουν κάθε χρόνο μη χρηματοοικονομικές αναφορές, καλύπτοντας τους τομείς που σχετίζονται με ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και την διακυβέρνηση, γνωστά και ως κριτήρια ESG. Βάση της επίδοσης των επιχειρήσεων στα παραπάνω κριτήρια, οι επενδυτές είναι σε θέση να γνωρίζουν αν οι επιχειρήσεις είναι υγιείς και βιώσιμες, μειώνοντας το ρίσκο της επένδυσης τους. Το δεύτερο κεφάλαιο της διπλωματικής ασχολείται με τον ορισμό και τη χρήση των κριτηρίων ESG, ενώ αναφέρεται και στην υποχρεωτική οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εταιρική βιωσιμότητα (CSRD), που θα εφαρμοστεί σταδιακά σε περισσότερες επιχειρήσεις, με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2024. Ορισμένες όμως επιχειρήσεις έχοντας ως κύριο στόχο την αύξηση των κερδών τους, χρησιμοποιούν παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με τα προϊόντα που παράγουν ή τις υπηρεσίες που προσφέρουν, δημοσιοποιώντας ψευδή στοιχεία ή κάνοντας χρήση παραπλανητικού marketing, εμπίπτοντας στο φαινόμενο του ‘πράσινου και μπλε ξεπλύματος’ γνωστά και ως φαινόμενα «Greenwashing» και «Bluewashing», ισχυριζόμενες εσκεμμένα ή δήθεν εν αγνοία τους, ότι προστατεύουν το περιβάλλον, ότι προσφέρουν και βοηθούν την κοινωνία, ότι ενσωματώνουν πολιτικές διαφάνειας, ότι σέβονται τα εργασιακά δικαιώματα, ότι λαμβάνουν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων αλλά και των συνεργαζόμενων μερών τους, ότι εφαρμόζουν αρχές ισότητας, ότι προσφέρουν εκπαίδευση και προσωπική εξέλιξη, ότι εφαρμόζουν δικαιοσύνη και αξιοκρατία, ότι ενσωματώνουν την διαφορετικότητα κ.α. Ακολουθεί ο ορισμός και η κατηγοριοποίηση του φαινομένου Greenwashing βάση βιβλιογραφικών αναφορών ενώ στην συνέχεια παρουσιάζονται πραγματικές περιπτώσεις εταιριών που κατηγορήθηκαν για μόλυνση του περιβάλλοντος. Επιπρόσθετα γίνεται αναφορά στο φαινόμενο Bluewashing που αφορά κυρίως το κοινωνικό κριτήριο, μέσα από περιπτώσεις εταιρειών που κατηγορήθηκαν για παραβίαση των αρχών του συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών. Για τον περιορισμό όμως των παραπάνω φαινομένων, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναδιαμορφώνει συνεχώς το ρυθμιστικό της πλαίσιο, εκδίδοντας κοινές οδηγίες και θεσπίζοντας νόμους για όλα τα κράτη μέλη της. Ακολουθεί αναφορά των πρόσφατων οδηγιών και κανονισμών που στοχεύουν στην καταπολέμηση και τον περιορισμό των φαινομένων «Greenwashing» και «Bluewashing». Οι επιχειρήσεις από την πλευρά τους οφείλουν να λειτουργούν με διαφάνεια και να σέβονται τους νόμους, ώστε να δημιουργούν εμπιστοσύνη, η οποία να οδηγεί σε υγιείς σχέσεις με τους καταναλωτές, τους επενδυτές και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη. Η έρευνα ολοκληρώθηκε με την δημιουργία ερωτηματολογίου που διανεμήθηκε σε Έλληνες καταναλωτές με στόχο να εκτιμηθεί η εξοικείωση τους με τα κριτήρια ESG και το φαινόμενο Greenwashing σύμφωνα με τις καταναλωτικές συνήθειες και αντιλήψεις τους, Ενώ οι επενδυτές αναζητούν περισσότερα στοιχεία λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια εταιρικής βιωσιμότητας, εξετάζοντας την εικόνα από την πλευρά των Ελλήνων καταναλωτών, προκύπτει η ανάγκη για άμεση ενημέρωση τους από τις κρατικές αρχές και τους αρμόδιους φορείς σχετικά με τα κριτήρια ESG αλλά και το φαινόμενο Greenwashing, ώστε να είναι σε θέση να διενεργούν βαθύτερη έρευνα και συλλογή στοιχείων για τις καταναλωτικές τους προτιμήσεις, με στόχο τον περιορισμό των επιχειρήσεων που δεν μπορούν να αποδείξουν με στοιχεία ότι συμβάλλουν στον στόχο μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας και κοινωνίας.