Πρακτικές γραμματισμού σε μια πολυγλωσσική σχολική τάξη δημοτικού και αυτοεθνογραφικές εκπαιδευτικές διαδρομές

Abstract

Στην παρούσα εργασία ερευνώνται, καταγράφονται και αναλύονται πρακτικές γραμματισμού που λαμβάνουν χώρα σε μια πολυγλωσσική τάξη Γ΄ Δημοτικού σε σχολική μονάδα του κέντρου της Αθήνας. Χαρακτηριστικό στοιχείο της ανθρωπογεωγραφίας της τάξης αποτελεί η ποικιλότητα των μητρικών γλωσσών των μαθητών/τριών (μπενγκάλι, κινέζικα, αλβανικά, αραβικά, ρομανί, ελληνικά). Οι μαθητές/τριες προσπαθούν να αλληλοεπιδράσουν, να μάθουν, να εκφραστούν προφορικά ή γραπτά σε ένα τυπικό εκπαιδευτικό πλαίσιο και σε ένα γλωσσικό περιβάλλον με την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα. Ο ερευνητικός καμβάς δομήθηκε σε τρεις άξονες, με τα αντίστοιχα τα ερευνητικά ερωτήματα, και αναφέρονται: α. στην εύρεση τρόπων αξιοποίησης της πρώτης γλώσσας (Γ1) των αλλόγλωσσων μαθητών/τριών στην εκμάθηση της ελληνικής ως δεύτερης (Γ2) στο πλαίσιο του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος β. στον σχεδιασμό δραστηριοτήτων κριτικού γραμματισμού που συμβάλλουν στην εξοικείωση των μαθητών/τριών με την ακαδημαϊκή γλώσσα και γ. στους τρόπους με τους οποίους ο/η εκπαιδευτικός διαμεσολαβεί ανάμεσα στο ΑΠΣ (περιεχόμενο, στόχοι) και στους γλωσσικούς πόρους των μαθητών/τριών μιας πολύγλωσση τάξης. Η μεθοδολογία που ακολουθείται στην παρούσα εργασία είναι η αυτοεθνογραφική μέθοδος. Η εκπαιδευτικός-ερευνήτρια, ως δρων υποκείμενο στην ερευνητική διαδικασία ανέλυσε τις καθημερινές πρακτικές και δράσεις, αναγνώρισε πλευρές και απαιτήσεις της διδασκαλίας που βρίσκονταν σε λανθάνουσα κατάσταση, προέβη σε συνεχείς μετατοπίσεις ακολουθώντας τη ροή της τάξης, η οποία καθοριζόταν πολλές φορές από τα ίδια τα παιδιά. Στη συγγραφή του αυτοεθνογραφικού κειμένου καταγράφονται και αναλύονται από την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια οι εμπειρίες, οι στοχασμοί, η διαδικασία της ερευνητικής πορείας στο πεδίο της τάξης σε σχέση με το γλωσσικό μάθημα. Μέσα από την παραγωγή ενός ποικίλου υλικού (αυθεντικά κείμενα, πολυτροπικά κείμενα, αυθεντικοί διάλογοι, σχόλια μαθητών/τριών, ηχητικά podcast κ.τ.λ.) τεκμαίρεται η γραπτή και προφορική ανταπόκριση των παιδιών στα γλωσσικά ερεθίσματα που παρήχθησαν μέσα από δραστηριότητες κριτικού γραμματισμού και δραστηριότητες που έδωσαν χώρο στη μητρική γλώσσα των παιδιών. Εν κατακλείδι, το κλίμα αποδοχής και επιτρεπτικότητας της άλλης γλώσσας συντέλεσε στη δημιουργία συνάψεων ανάμεσα στη μητρική γλώσσα και στην ελληνική, στη μεταφορά εννοιών από τη μία γλώσσα στην άλλη ως πάγια διδακτική τακτική, στη δημιουργία συμβάντων γραμματισμού από τα ίδια τα παιδιά, στον εμπλουτισμό λεξιλογίου, στην κατάκτηση και στον χειρισμό ακαδημαϊκού λεξιλογίου εντός και εκτός της σχολικής αίθουσας.