Από την υπηρεσία στον σουλτάνο στη στελέχωση του ελληνικού κράτους: η περίπτωση του Μιχάλβοδα Σούτσου, 1804-1864

Abstract

Η διατριβή αφορά τον τελευταίο Φαναριώτη ηγεμόνα, Μιχαήλ Γρηγορίου Σούτσο, γνωστότερο ως Μιχάλβοδα. Στο επίκεντρο της μελέτης έχει τεθεί η διερεύνηση της πολιτείας του Μιχάλβοδα, εστιάζοντας κυρίως στο πεδίο της πολιτικής εντός του οποίου δραστηριοποιείται. Η περίοδος πραγμάτευσης συμπίπτει με ολόκληρο σχεδόν το χρονικό ανάπτυγμα της πολιτείας του Μιχάλβοδα, ήτοι από τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε και προετοιμάζεται ως κρατικός αξιωματούχος (homme d’état) έως και τα μέσα του ίδιου αιώνα, που εκών άκων περιορίστηκε στα του οίκου του. Μολονότι η έρευνα εστιάζει σε ένα άτομο, το ξετύλιγμα της δράσης του Μιχαήλ Σούτσου «επιβάλλει» την πραγμάτευση και άλλων ζητημάτων, όπως εκείνου της διακυβέρνησης στο πλαίσιο της οθωμανικής εξουσίας, της μετάβασης από τη μία πραγματικότητα –εκείνη του σουλτανικού καθεστώτος– σε μιαν άλλη, εντελώς διαφορετική, όπως είναι αυτή της συγκρότησης και στελέχωσης του νεοσύστατου εθνικού κράτους. Καταρχήν το ενδιαφέρον επικεντρώνεται αναπόφευκτα στα γεγονότα του 1821, καθότι η Επανάσταση σήμανε το γκρέμισμα του παλαιού κόσμου· εκείνου που είχε διαμορφώσει τον Σούτσο ως Φαναριώτη Ηγεμόνα. Εκ των πραγμάτων το 1821 προσεγγίζεται ως σημείο τομής στην πορεία του Μιχάλβοδα, καθώς τα καθέκαστα της περιπετειώδους συμμετοχής του στο κίνημα του Υψηλάντη, τον ακολούθησαν σε ολόκληρο τον πολιτικό του βίο. Στην πραγμάτευση αυτή καταδεικνύεται ότι η μετάβαση από το καθεστώς της οθωμανικής νομιμότητας στο μοντέλο του εθνικού κράτους μόνο γραμμική και απρόσκοπτη δεν ήταν. Συνακόλουθα, η διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας υπήρξε προϊόν διαπραγματεύσεων, αντιφάσεων και αντινομιών, που οδήγησαν στην ανατροπή του λεγόμενου «παλαιού κόσμου» στον οποίο ο Μιχάλβοδας ήταν άριστα ενσωματωμένος.