Art For Earth: η τέχνη ως μέσο ενδυνάμωσης, εκπαίδευσης και κοινωνικής αλλαγής στην περιβαλλοντική κρίση

Abstract

Η εν λόγω επιστημονική εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο του δι-ιδρυματικoύ μεταπτυχιακού του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τίτλο «Εφαρμοσμένη – Κλινική Κοινωνιολογία και Τέχνη» υπό την επίβλεψη του καθηγητή Γιάννη Ζιώγα. Επιδιώκει να ερευνήσει την περιβαλλοντική κρίση κάτω από ένα κοινωνιολογικό πρίσμα ώστε να εντοπιστούν τα βαθύτερα αίτια τα οποία στέκονται εμπόδιο στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που έχουν τεθεί σε θεσμικό, συλλογικό και ατομικό επίπεδο, με στόχο την τεκμηρίωση της καταλληλότερης μεθόδου αντιμετώπισης της. Επιπλέον θα διερευνηθεί ο ρόλος της τέχνης ως μέσο κοινωνικής θεραπείας και ενδυνάμωσης και η χρήση της στην εκπαίδευση για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των μαθητών. Πρόκειται για μία ποιοτικά προσανατολισμένη μελέτη με τη χρήση ευέλικτου ερευνητικού σχεδίου και την αξιοποίηση καλλιτεχνικών μεθόδων έρευνας. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν με τη χρήση του μεθοδολογικού τριγωνισμού (Denise Jodelet, 1991) και συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκαν οι: βιβλιογραφική, αρχειακή και διαδικτυακή έρευνα, ημιδομημένες συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια, οπτικές μέθοδοι συλλογής ερευνητικού υλικού (Lens based methods). Για μία ολιστική προσέγγιση του θέματος μελετήθηκαν προ υπάρχουσες μελέτες και διατριβές, άρθρα, διαδικτυακές πηγές, στατιστικές έρευνες της τελευταίας δεκαετίας. Τα δεδομένα των συνεντεύξεων αναλύθηκαν με την μέθοδο της θεματικής ανάλυσης, βασισμένη στη θεωρία των Braun & Clarke, όπως αυτή εφαρμόζεται στο πλαίσιο των κοινωνικών επιστημών, για την καταγραφή και ταξινόμηση των χαρακτηριστικών και των αντιλήψεων ερευνητικού δείγματος. Η θεωρητική βάση πάνω στην οποία βασίστηκε η ανάλυση των δεδομένων είναι η θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων (Moscovici, 1984). Η μελέτη σκοπεύει να συμβάλλει στην ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου της τέχνης και της δύναμης που έχει ως εργαλείο στην εκπαίδευση, το περιβάλλον, τον αγώνα για κοινωνική αλλαγή, τη συλλογική ενδυνάμωση. Την ώρα που η κοινωνία μας περνάει κρίση, οι θεσμοί και οι αξίες αμφισβητούνται, η ανάγκη για συλλογική δράση φαντάζει πιο επιτακτική από ποτέ. Ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της κοινωνικής παθογένειας είναι το περιβάλλον. Πολλές έρευνες υλοποιούνται κατά καιρούς για την περιβαλλοντική μόλυνση καθώς και πολλές πρωτοβουλίες και δράσεις ευαισθητοποίησης. Ωστόσο η διερεύνηση του ζητήματος μέσα από το πρίσμα των τεσσάρων αυτών πυλώνων: τέχνη – περιβάλλον- εκπαίδευση- κοινωνία, θα δώσει απάντηση σε πολλά επιμέρους ερωτήματα και θα αποτελέσει το κλειδί για την επίλυση του. Το χαρακτηριστικό αυτής της μελέτης, είναι το γεγονός ότι καταλήγει σε έρευνα in situ και παρατήρηση στο πεδίο, υλοποιώντας περιβαλλοντικές παρεμβάσεις σε ανοιχτούς χώρους με τη μέθοδο της συμμετοχικής έρευνας δράσης μέσω της τέχνης, συνδυάζοντας τις έννοιες περιβάλλον, τέχνη, κοινωνία και εκπαίδευση. Τα ερευνητικά ερωτήματα που πρόκειται να απαντηθούν είναι τα εξής: • Γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος δεν αναλαμβάνει δράση για την αποτροπή της περιβαλλοντικής καταστροφής; • Πώς μπορεί η τέχνη να συμβάλλει στην περιβαλλοντική αφύπνιση και τη κοινωνική αλλαγή;