Δημιουργία ενός συστήματος επιστροφής εγγύησης (Deposit-Refund-System) στο νησί της Σαντορίνης για φιάλες PET

Abstract

Καθώς ο αριθμός των πλαστικών απορριμμάτων αυξάνεται, οι ευρωπαϊκές χώρες θέτουν κατευθυντήριες γραμμές και στόχους για την μείωση του όγκου πλαστικών συσκευασιών, και ιδίως φιαλών PET, που καταλήγουν σε εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Αυτό θα μπορούσε να επιταχθεί μέσω της επαναχρησιμοποίησης ή την είσοδο τους ξανά στην αγορά. (Zhou et al. 2020, Abejon et al., 2020). Με ορισμένες εισαγωγικές πληροφορίες για την βιομηχανία του πλαστικών, τις φιάλες PET και το νομικό πλαίσιο, το σύστημα επιστροφής εγγύησης (DRS) παρουσιάζεται ως λύση για την μείωση ανακυκλώσιμων υλικών. Το σύστημα κατάθεσης επιστροφής χρημάτων (DRS) λειτουργεί σε πολλές χώρες της Ε.Ε. και εκτός και οδηγεί σε υψηλά ποσοστά ανάκτησης. Αυτό το έγγραφο παρουσιάζει μια προκαταρκτική έρευνα για την ανάπτυξη και τη λειτουργία ενός τέτοιου σχεδίου σε ένα από τα πιο δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων, τη Σαντορίνη. Η μελέτη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως οδηγός για πρόταση λύσεων για τουριστικές περιοχές όπου η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού είναι αρκετά υψηλή ειδικά την θερινή περίοδο. Το νησί της Σαντορίνης είναι ένα από τα πιο τουριστικά μέρη στην Ελλάδα και παγκοσμίως, και ο πληθυσμός του ποικίλει σημαντικά από το χειμώνα ως το καλοκαίρι και δέχεται συνολικά περισσότερους από τους 4,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Το Σχήμα 1 παρουσιάζει τις διακυμάνσεις πληθυσμού ως το 2019, οι οποίες επιλέχθηκαν ως έτος μελέτης. Το νερό της Σαντορίνης δεν είναι πόσιμο, επομένως η παραγωγή αποβλήτων PET αυξάνεται σημαντικά το καλοκαίρι. Ο συνολικός αριθμός των φιαλών PET όπου χρησιμοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019 ήταν πάνω από 20 εκατομμύρια, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό (65%) ήταν φιάλες όγκου 0,5 L. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται ποσότητες φιαλών PET που καταναλώθηκαν στη Σαντορίνη. Συλλέχθηκαν δεδομένα από τα σημεία πώλησης. Στόχος αυτής της έρευνας είναι να παρουσιάσει ένα σενάριο σχεδιασμού και εγκατάστασης συστήματος DRS στο νησί της Σαντορίνης με φιάλες PET. Με χιλιάδες τουρίστες που φθάνουν καθημερινά και τους μήνες με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά πληρότητας όπου φθάνουν τους 743.752 τουρίστες το μήνα, το σύστημα DRS έχει σχεδιαστεί με βάση τα δεδομένα που συλλέγονται για το έτος 2019 και αναμένεται να είναι αποτελεσματικό και να εξυπηρετεί χρόνια με μικρότερες τουριστικές διακυμάνσεις. Σε συνδυασμό με το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.), που λειτουργεί ήδη στο νησί, και τις συγκεκριμένες ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν για τη συλλογή φιαλών PET (συλλογή με το πρόγραμμα Πόρτα- Πόρτα) το σύστημα DRS έχει σχεδιαστεί με στόχο ανάκτησης 90% για φιάλες PET.

Αυτή η εργασία παρουσιάζει δύο σενάρια. Το πρώτο σενάριο (Σενάριο Α) πριν από την δημιουργία και λειτουργία του DRS συστήματος, το δεύτερο (Σενάριο Β) μετά την εγκατάσταση ενός DRS για PET. Λόγω της ιδιαιτερότητας του νησιού όσο αναφορά τις διακυμάνσεις του πληθυσμού και την δυσκολία πρόσβασης με οχήματα σε κεντρικά σημεία του νησιού, ο σχεδιασμός του DRS καθώς και η λειτουργία του καθίστανται ιδιαίτερα δύσκολα. Στο νησί της Σαντορίνης υπάρχουν πολλά μέρη με δυσκολία πρόσβασης και σε συνδυασμό με την συγκέντρωση μεγάλων πληθυσμών για μικρό χρονικό διάστημα, επομένως θεωρείται ότι εάν ένα σύστημα DRS μπορεί να λειτουργήσει εκεί, θα είναι πολύ πιο εύκολο να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί σε άλλες περιοχές. Σενάριο Α- Περιγραφή τρέχουσας κατάστασης Όπως παρουσιάζεται στο Γράφημα 2α οι φιάλες μπορούν να ακολουθήσουν δυο διαδρομές για να φτάσουν στο Κέντρο Διαλογής (μπλε κάδος ανακύκλωσης ή πρόγραμμα «Πόρτα – Πόρτα») ή να απορριφθούν στον κάδο απορριμμάτων και να καταλήξουν για τελική διάθεση. Το πρόγραμμα είναι ένα πρόγραμμα επιλεκτικής αποκομιδής σε συγκεκριμένα σημεία της Σαντορίνης με στόχο την μεγάλη και ξεχωριστή ανάκτηση φιαλών PET από μπαρ, beach bar, εστιατόρια κλπ. Το ποσοστό ανάκτησης από τον μπλε κάδο είναι 28% για φιάλες PET όπου πουλήθηκαν στην Σαντορίνη για το έτος 2019, ενώ από ρο πρόγραμμα «Πόρτα- Πόρτα» ανακτήθηκαν μόνο 6%. Και από τις δύο διαδρομές, οι φιάλες μεταφέρονται σε ένα Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών όπου δεματοποιούνται και καταλήγουν σε εργοστάσια ανακύκλωσης. Εάν απορριφθούν στον κάδο απορριμμάτων τότε οδηγούνται απευθείας προς τελική διάθεση. Σενάριο Β- Εφαρμογή του DRS Το Γράφημα 2β παρουσιάζει τις ροές μετά την λειτουργία ενός συστήματος DRS. Η επιλογή του μπλε κάδου παραμένει η ίδια και το πρόγραμμα του «Πόρτα-Πόρτα» συνδυάζεται με το DRS. Οι φιάλες όπου συλλέγονται από το πρόγραμμα, είτε από χειροκίνητα ή αυτόματα μεταφέρονται στο Κέντρο Διαλογής, σε αντίθεση με το PET όπου συλλέγεται από τον μπλε κάδο όπου μεταφέρονται απευθείας στο Κέντρο Διαλογής αφού περάσουν πρώτα από το Κέντρο Συλλογής και Καταμέτρησης. Ο αριθμός των φιαλών PET όπου απορρίπτονται στον κάδο απορριμμάτων αναμένεται να μειωθεί. Καθώς ο αριθμός των πλαστικών απορριμμάτων αυξάνεται, οι ευρωπαϊκές χώρες θέτουν κατευθυντήριες γραμμές και στόχους για την μείωση του όγκου πλαστικών συσκευασιών, και ιδίως φιαλών PET, που καταλήγουν σε εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Αυτό θα μπορούσε να επιταχθεί μέσω της επαναχρησιμοποίησης ή την είσοδο τους ξανά στην αγορά. (Zhou et al. 2020, Abejon et al., 2020). Με ορισμένες εισαγωγικές πληροφορίες για την βιομηχανία του πλαστικών, τις φιάλες PET και το νομικό πλαίσιο, το σύστημα επιστροφής εγγύησης (DRS) παρουσιάζεται ως λύση για την μείωση ανακυκλώσιμων υλικών. Το σύστημα κατάθεσης επιστροφής χρημάτων (DRS) λειτουργεί σε πολλές χώρες της Ε.Ε. και εκτός και οδηγεί σε υψηλά ποσοστά ανάκτησης. Αυτό το έγγραφο παρουσιάζει μια προκαταρκτική έρευνα για την ανάπτυξη και τη λειτουργία ενός τέτοιου σχεδίου σε ένα από τα πιο δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων, τη Σαντορίνη. Η μελέτη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως οδηγός για πρόταση λύσεων για τουριστικές περιοχές όπου η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού είναι αρκετά υψηλή ειδικά την θερινή περίοδο. Το νησί της Σαντορίνης είναι ένα από τα πιο τουριστικά μέρη στην Ελλάδα και παγκοσμίως, και ο πληθυσμός του ποικίλει σημαντικά από το χειμώνα ως το καλοκαίρι και δέχεται συνολικά περισσότερους από τους 4,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Το Σχήμα 1 παρουσιάζει τις διακυμάνσεις πληθυσμού ως το 2019, οι οποίες επιλέχθηκαν ως έτος μελέτης. Το νερό της Σαντορίνης δεν είναι πόσιμο, επομένως η παραγωγή αποβλήτων PET αυξάνεται σημαντικά το καλοκαίρι. Ο συνολικός αριθμός των φιαλών PET όπου χρησιμοποιήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019 ήταν πάνω από 20 εκατομμύρια, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό (65%) ήταν φιάλες όγκου 0,5 L. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται ποσότητες φιαλών PET που καταναλώθηκαν στη Σαντορίνη. Συλλέχθηκαν δεδομένα από τα σημεία πώλησης.