Ο κυβερνοχώρος ως πεδίο ανταγωνισμού στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι: η αντιμετώπιση των απειλών του κυβερνοχώρου από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Abstract

Η παρουσία διπλωματική εργασία ασχολείται με την επίδραση των απειλών στο πεδίο του κυβερνοχώρου σε σχέση με το γεωπολιτικό ανταγωνισμό των κρατών, καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισης του φαινομένου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αρχικά, παρουσιάζεται η κύρια προβληματική της εργασίας, δηλαδή κατά πόσο οι κυβερνοεπιθέσεις επηρεάζουν το γεωπολιτικό σύστημα των περιοχών στις οποίες πραγματοποιούνται, όπως επίσης και δευτερεύοντα ερωτήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της έρευνας, για την οποία χρησιμοποιήθηκε η ρεαλιστική προσέγγιση ως ερμηνευτικό εργαλείο, καθώς η έννοια του ανταγωνισμού είναι κρίσιμο στοιχείο της έρευνας. Στη συνέχεια, αναλύονται οι σημαντικοί όροι της κυβερνοεπίθεσης, του κυβερνοπολέμου και της κυβερνοασφάλειας, με σκοπό ο αναγνώστης να γνωρίσει όλα τα είδη απειλών που υπάρχουν στο διαδίκτυο τη δεδομένη στιγμή. Ακολουθεί, η παρουσίαση των δρώντων του κυβερνοχώρου οι οποίοι μπορεί να είναι είτε κρατικοί, είτε μη κρατικοί δρώντες, όπως και διεθνείς οργανισμοί, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν τόσο συνεργασίες όσο και ανταγωνισμοί. Έπειτα, παρουσιάζονται σημαντικές κυβερνοεπιθέσεις που δέχτηκαν οι χώρες της Μεσογείου, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση για να καταλήξει η ανάλυση μας στην εξέταση των γεωπολιτικών χαρακτηριστικών αυτών των επιθέσεων, οι οποίες χρησιμοποιούνται από τα επιτιθέμενα κράτη ώστε να συλλέξουν πληροφορίες για τα ανταγωνιστικά κράτη και να οργανώσουν τη στρατηγική τους. Το τελευταίο τμήμα αυτής της εργασίας αναφέρεται στην νομοθεσία που εφαρμόζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση εναντίον των κυβερνοεπιθέσεων και στους φορείς, όπως ο ENISA, η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία και οι CERT, που έχουν δημιουργηθεί για την αντιμετώπιση των απειλών. Ακόμα, εξετάζεται η ανάγκη διακρατικής συνεργασίας, η οποία αν και είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί λόγω της φύσης του κυβερνοχώρου, έχει αρχίσει να δομείται με τη σύναψη του εγχειριδίου του Ταλίν. Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της έρευνας σύμφωνα με τα οποία οι κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν σημαντική απειλή για τα κράτη, καθώς προηγούνται ή έπονται σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων και ενισχύουν τον ανταγωνισμό ισχύος και επιρροής μεταξύ των κρατών. Εν προκειμένω, αποτελούν μια καθημερινή απειλή για την ορθή λειτουργία της κρατικής διοίκησης όλων των κρατών παγκοσμίως διαβρώνοντας την ανθεκτικότητά τους. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζοντας αυτόν τον κίνδυνο, προσπαθεί σταδιακά και συντονισμένα να αποτρέψει αυτές τις απειλές δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο κανονιστικό πλαίσιο.

The present diploma thesis deals with the effect of threats in the field of cyberspace in relation to the geopolitical competition of states, as well as the way with which the European Union deals with the phenomenon. Initially, the main problematic of the work is presented, i.e. whether cyberattacks affect the geopolitical system of the regions in which they are carried out, as well as secondary questions that arise during the research, for which the realist approach was used as an interpretive tool, as the concept of competition is a crucial element of the research. Then, the important terms of cyber attack, cyber war and cyber security are analyzed to familiarize the reader with all kinds of threats that exist on the internet at the given time. Next, the presentation of the actors of cyberspace which can be either state or non-state actors, as well as international organizations, between which there are both collaborations and competitions. Then, major cyber-attacks received by the Mediterranean countries, the USA, Russia, China and the European Union are presented to conclude our analysis with an examination of the geopolitical characteristics of these attacks, which are used by the attacking states to gather information for competing states and to organize their strategy. The last part of this diploma thesis refers to the legislation applied in the European Union against cyber attacks and the bodies, such as ENISA, the European Police Service and the CERTs, which have been created to deal with the threats. Also, the need for transnational cooperation is considered, which although difficult to realize due to the nature of cyberspace, has begun to be structured with the conclusion of the Tallinn manual. Finally, the conclusions of the research are presented according to which cyber-attacks are a significant threat to states, as they precede or follow important geopolitical developments and strengthen the competition for power and influence between states. In this regard, they are a daily threat to the proper functioning of the state administration of all states worldwide by eroding their resilience. Therefore, the European Union, recognizing this risk, is gradually and concertedly trying to prevent these threats by creating an integrated regulatory framework.