Θηβαϊκός κύκλος: μια διακειμενική προσέγγιση από το έπος στο δράμα

Abstract

Η παρούσα εργασία αποτελεί μια διακειμενική μελέτη του Θηβαϊκού Κύκλου. Έχοντας ως αφετηρία τους μύθους που συνοδεύουν την ίδρυση της Θήβας και των βασιλικών γενεών οι οποίες άσκησαν εκεί την εξουσία, όπως αυτά αποτυπώνονται στον κύκλο των σχετικών χαμένων επικών ποιημάτων, επιχειρείται η ανάλυση του τρόπου πρόσληψης τους από την αττική τραγωδία. Αρχικά δίνεται μια συνοπτική ανάλυση του τρόπου δράσης και διαχείρισης της διακειμενικότητας γενικά. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα σωζόμενα στοιχεία των επικών ποιημάτων που είχαν γραφεί με βάση το πλούσιο μυθολογικό υπόστρωμα που αφορούσε στη Θήβα, αλλά και κάποιες αναφορές στη λυρική και χορικολυρική ποίηση της αρχαϊκής περιόδου. Οι πρωτογενείς μύθοι παρουσιάζονται λεπτομερώς και αναλύονται με βάση τις πολύτιμες πληροφορίες που διέσωσε ο Απολλόδωρος στο έργο του. Mε αυτές τις πληροφορίες είμαστε στην ουσία σε θέση να παρατηρήσουμε τις διαφορετικές εκδοχές που κάθε ποιητής επιλέγει να προβάλλει στην τραγωδία του. Σε μια μικρή ενότητα παρουσιάζεται η αλληλεπίδραση του μύθου εν γένει στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Σε ένα επόμενο τμήμα αναλύεται το πως άλλοι συγγραφείς είχαν προσλάβει και παρουσιάσει τον μύθο πριν από τον Σοφοκλή δίνοντας έμφαση στα αποσπάσματα και τις σχετικές διαθέσιμες πηγές από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Σε ένα επιμέρους κεφάλαιο αναλύεται η έννοια της διακειμενικότητας. Ακολουθεί ένα κεφάλαιο στο οποίο αναλύεται πολύ συνοπτικά ο ρόλος του Μαντείο των Δελφών εξετάζοντας ως ειδικό παράδειγμα τη λειτουργεία των χρησμών στον σοφόκλειο Οιδίποδα Τύραννο. Στη συνέχεια αναλύεται η διασύνδεση του θηβαϊκού κύκλου με τον Διόνυσο και τη λειτουργία της κατάρας στη μυθολογική πλοκή. Ένα κεφάλαιο αφιερώνεται στην πραγμάτευση του θέματος από την αττική τραγωδία και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο πως χρησιμοποίησαν τη Θήβα οι τρεις τραγικοί προκειμένου να μιλήσουν για την τρέχουσα πολιτική κατάσταση. Στο επόμενο κεφάλαιο παρουσιάζεται η πρόσληψη του μύθου από τους τραγικούς με την εξέταση κάποιων συγκεκριμένων όψεων, όπως ο ρόλος των ηρώων, ο ρόλος των γυναικών, οι ιδιαιτερότητες της Ευριπίδειας πραγμάτευσης. Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την μελέτη.