Νομισματική εικονογραφία των πόλεων της δυτικής Θεσσαλίας κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο

Abstract

Η παρούσα έρευνα παρουσιάζει σε πρώτη δημοσίευση μέρος των χάλκινων νομισμάτων που προέρχονται από την ανασκαφική δραστηριότητα στην αρχαιολογική περιοχή των αρχαίων Γόμφων Εστιαιώτιδος (σημερινή διοικητική ενότητα Τρικάλων). Από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καρδίτσας παραχωρήθηκαν προς μελέτη είκοσι (20) χάλκινα νομίσματα, από τα εκατόν τριάντα έξι (136) που αποκαλύφθηκαν στο σύνολο των αρχαιολογικών θέσεων της αρχαιολογικής περιοχής των Γόμφων, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που διήρκεσαν, κατά διαστήματα, από το 1984 έως το 2022. Από τα είκοσι (20) παραχωρηθέντα νομίσματα δεκαπέντε (15) εξ αυτών ανήκουν στις κοπές του Κοινού των Θεσσαλών, τέσσερα (4) στη νομισματοκοπία του Αντιγόνου Γονατά και ένα (1) στη νομισματοκοπία του Φιλίππου Ε΄ καλύπτοντας χρονολογικά το μεγαλύτερο μέρος της Ελληνιστικής περιόδου. Πέραν της παρουσίασης των νομισμάτων με βάση την τυπολογία, τη μετρολογία, τα ανασκαφικά δεδομένα και τη χρονολόγηση καταγράφεται η νομισματική μικροκυκλοφορία στην αρχαία πόλη των Γόμφων και τα αποτελέσματά της υποβάλλονται σε συγκριτική μελέτη με τα αντίστοιχα επιλεγμένων αρχαιολογικών θέσεων της Θεσσαλίας, για τις οποίες υπάρχουν δημοσιευμένες μελέτες, με στόχο τη συμβολή στη συμπλήρωση της νομισματικής έρευνας για τη Θεσσαλία. Στο πλαίσιο αυτό αναλύεται το μετρολογικό σύστημα της Θεσσαλίας και του μακεδονικού βασιλείου για την κατανόηση του νομισματικού και οικονομικού περιβάλλοντος της περιόδου. Λόγω της περιπλοκότητας και της ιδιαιτερότητας που παρουσιάζει η θεσσαλική νομισματοκοπία η παρούσα έρευνα υποχρεώνεται να ασχοληθεί με τη νομισματική παραγωγή της Θεσσαλίας από την έναρξή της, κατά την κλασική περίοδο, σε συνδυασμό με την αναφορά στην πολιτική της οργάνωση. Επίσης και με τη συμπεριφορά της περιοχής ως νομισματική ζώνη και τις επιρροές που δέχεται από τις ιστορικές εξελίξεις, καθότι αποτελεί θέατρο ιστορικών συγκρούσεων και πολιτικών μεταβολών. Παράλληλα επιχειρείται η έρευνα επί του εικονογραφικού τύπου της Αθηνάς Προμάχου, ο οποίος εμφανίζεται στον οπισθότυπο μέρους των παρουσιασθέντων νομισμάτων, και συγκεκριμένα σε εννέα (9) νομίσματα που αποδίδονται στο Κοινό των Θεσσαλών και στο νόμισμα που αποδίδεται στον Φίλιππο Ε΄, στις εκδοχές: Αθηνά Ιτωνία και Αθηνά Αλκίδημος αντίστοιχα. Στο πλαίσιο αυτό διερευνάται η προέλευση του εικονογραφικού τύπου μέσω της μυθολογικής προσέγγισης, της εθνολογικής παράδοσης, της λατρευτικής πρακτικής και της καλλιτεχνικής επιρροής. Τέλος διερευνάται, ειδικά, η νομισματοκοπία του Κοινού των Θεσσαλών και τα προβλήματα μελέτης που παρουσιάζει στη διαχρονία της αρχαιολογικής έρευνας.