Ομιλούντα σώματα: μια προσέγγιση των αιγυπτιακών και των αιγαιακών τελετουργικών χειρονομιών της Εποχής του Χαλκού

Abstract

Η μη λεκτική επικοινωνία, δηλαδή οι σωματικές στάσεις και κινήσεις, οι μορφασμοί του προσώπου κτλ., αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Κατά την αρχαιότητα, οι άνθρωποι υλοποιούσαν ποικίλες χειρονομίες και λάμβαναν διάφορες στάσεις του σώματος, κατά την καθημερινή τους συναναστροφή, την επίδειξη πίστης και υποτέλειας στην άρχουσα τάξη, την προβολή της κοινωνικής τους ταυτότητας, επιτελώντας τις λατρευτικές τους δράσεις κοκ. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και αυξάνεται το πλήθος των μελετών που προσλαμβάνουν τις χειρονομίες του αρχαίου κόσμου ως ένα μείζον ερευνητικό πεδίο. Η παρούσα διδακτορική διατριβή εντάσσεται στο παραπάνω ερευνητικό πλαίσιο και εστιάζει στους πολιτισμούς της Αιγύπτου και του Αιγαίου με χρονικό ορίζοντα την Εποχή του Χαλκού. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρείται μία συνθετική και ενδελεχής μελέτη των χειρονομιών που απαντώνται στην αρχαία αιγυπτιακή και την αιγαιακή τέχνη και στην αιγυπτιακή κειμενογραφία. Αναλύονται οι ποικίλοι συμβολισμοί που προσλάμβανε το χέρι στην αρχαία Αίγυπτο και τον αιγαιακό χώρο, καθώς και ο τελετουργικός ρόλος και η σημασία των χειρονομιών για την επίτευξη του προσδοκώμενου αποτελέσματος ποικίλων αιγυπτιακών και αιγαιακών τελετουργιών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αναγνώριση και ανάλυση παράλληλων αιγυπτιακών και αιγαιακών τελετουργικών χειρονομιών. Οι παράλληλες χειρονομίες εντάσσονται στο πλαίσιο μιας «χειρονομιακής κοινής» μεταξύ της Αιγύπτου και του Αιγαίου, κατά την Εποχή του Χαλκού. Αυτή προβάλλει την κοινή καλλιτεχνική έκφραση, την υιοθέτηση κοινών τρόπων απόδοσης της κοινωνικής ιεραρχίας και την υλοποίηση κοινών σωματικών κινήσεων, κατά την επιτέλεση των λατρευτικών τους πρακτικών. Καθίσταται σαφής η ανταλλαγή εικονογραφικών προτύπων και ιδεών μεταξύ των πολιτισμών της Αιγύπτου και του Αιγαίου, κατά την Εποχή του Χαλκού, και τεκμηριώνονται οι στενές επαφές τους και στο πεδίο των χειρονομιών.