Ανάπτυξη πολυτροπικού λόγου πειθούς σε διαδικτυακά περιβάλλοντα: διερεύνηση δυνατοτήτων εκπαιδευτικής παρέμβασης για παραγωγή βίντεο

Abstract

Η παρούσα έρευνα, με αφετηρία τις επικοινωνιακές πρακτικές πολιτών στα κοινωνικά δίκτυα (π.χ.μέσω ρεμίξ βίντεο), προσεγγίζει την παραγωγή βίντεο με διαθέσιμο υλικό, ως σύνθεση και αναπλαισίωση, ενώ την επικοινωνιακή πρακτική, στην οποία εντάσσεται, ως πολυτροπική, δημόσια, ψηφιακή, διαμεσολαβημένη δράση, κοινωνικά και χρονικά κατανεμημένη. Αποσκοπεί να διερευνήσει τις δυνατότητες ενός συγκριμένου εκπαιδευτικού σχεδιασμού και το μαθησιακό δυναμικό δραστηριοτήτων σύνθεσης βίντεο και ανάπτυξης λόγου πειθούς για κοινωνικο-πολιτικά θέματα αιχμής, από αρχάριους φοιτητές/τριες παιδαγωγικού τμήματος. Το θεωρητικό πλαίσιο αντλεί από την πολυτροπική κοινωνική σημειωτική και την κριτική ανάλυση λόγου, ενώ παράλληλα λαμβάνει υπόψη, τα πεδία της Εκπαίδευσης στα Μέσα και των Σπουδών Σύνθεσης, καθώς και τις βάσεις των κοινωνιοπολιτιστικών θεωρήσεων μάθησης. Μεθοδολογικά, υλοποιεί Έρευνα Βάσει Σχεδίου (Design-Based Research), προκειμένου να παράξει τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του εξαμηνιαίου μαθήματος και κυρίως τον σχεδιασμό της κεντρικής μαθησιακής δραστηριότητας. Οι ερευνητικοί στόχοι εστιάζουν: (α) στην περιγραφή των βίντεο ως σημειωτικούς πόρους και λόγους τους οποίους ανασχεδίασαν οι φοιτητές/ριες σε βίντεο για την προσφυγική κρίση. (β) Την περιγραφή των διεργασιών που εμπλέκονται κατά την ανάπτυξη ανάπτυξης λόγου πειθούς. Αναλύθηκαν τα 39 βίντεο που παρήγαγαν οι φοιτητές/τριες ως προς τους λόγους και τους πόρους, μέσω κύκλων κωδικοποιήσεων με το λογισμικό ποιοτικής ανάλυσης Αtlas.ti. Τα βίντεο ήταν υβριδικά κείμενα και φωτογραφίζουν πως οι φοιτητές εννοιολόγησαν ένα πειστικό βίντεο. Η περιγραφή των διεργασιών και διαδικασιών που εμπλέκονται στην ανάπτυξης λόγου πειθούς, εκκινώντας από την θεώρηση ότι ο φοιτητής είναι «ρήτορας και σχεδιαστής» (Kress, 2009), εστίασε σε πέντε μελέτες περίπτωσης δημιουργών βίντεο με υψηλό αντίκτυπο στην κοινότητα των φοιτητών, με χρήση ευρείας γκάμας δεδομένων. Η ανάλυση έδειξε ότι η ανάπτυξη λόγου πειθούς, ως ψηφιακή, πολυτροπική, δημόσια γραφή είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία, που ενεργοποιεί σημαντικές διεργασίες και φαινόμενα στον δημιουργό, όπως: (Ι) Αναδρομικότητα κατά την εργασία στα διάφορα στάδια της παραγωγής (Λόγος-ΣχέδιοΠαραγωγή-Διανομή-Σχολιασμός-Αναστοχασμός), (ΙΙ) Δημιουργία ενδοτροπικών και διατροπικών «μεταμορφώσεων», (ΙΙΙ) Ανάπτυξη ρητορικών και πολυτροπικών δεξιοτήτων και επίγνωσης, (ΙV) Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, (V) «Μετατοπίσεις» του νοήματος μεταξύ επικοινωνίας, ερμηνείας και αναπαράστασης (Kalantzis & Cope 2020), ενώ, (VI) η ενεργή εμπλοκή των αρχάριων φοιτητών/τριών μετατράπηκε σε «μετασχηματιστική εμπλοκή» (Bezemer & Kress 2016) και οδήγησε σε μάθηση. Επιπρόσθετα, (VII) το εργαλείο επεξεργασίας βίντεο αξιοποιήθηκε ως «σημειωτική τεχνολογία» και ως εργαλείο αναθεώρησης και (VIII) αναδείχθηκε ο διαμορφωτικός ρόλος «κρίσιμων πόρων» τους οποίους εξελίσσουν οι δημιουργοί κατά τη διάρκεια της σύνθεσης. Η παρούσα έρευνα θεωρούμε ότι συμβάλλει σε τρεις κύριες διαστάσεις: (i) Στον εκπαιδευτικό και μαθησιακό σχεδιασμό (π.χ. τεχνουργήματα, γνωστικά εργαλεία/αναστοχαστικά φύλλα αυτοπαρατήρησης κ.ά), (ii) Στην μεθοδολογία των αναλύσεων που έλαβαν χώρα, και των εργαλείων αυτής (σύστημα κωδικοποίησης και μοντέλο επικοινωνιακών πρακτικών) (iii) Στα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα της αναφορικά με την παραγωγή πολυτροπικών κειμένων λόγου πειθούς. Σημειώνεται ότι για την ανάλυση των διεργασιών ανάπτυξης λόγου πειθούς σε διαδικτυακό περιβάλλον αναπτύχθηκε εργαλείο ανάλυσης ως επέκταση του μοντέλου διαστρωματωμένης επικοινωνιακής πρακτικής (Kress & van Leeuwen, 2001). Η χαρτογράφηση των διεργασιών στις οποίες εμπλέκονται οι αρχάριοι φοιτητές, όταν ανασχεδιάζουν διαθέσιμο υλικό για τη δημιουργία βίντεο επιτρέπει, αφενός την αναγνώριση των υψηλών δυνατότητων για οικοδόμηση νοήματος, αφετέρου υποδεικνύει στους εκπαιδευτικούς σημεία έντασης, δυναμικής και γνώσεων που δύνανται να συμβάλλουν στην αξιολόγηση πολυτροπικών κειμένων.