The Red Boat Projects: εικαστικές παρεμβάσεις και παιδαγωγικές προσεγγίσεις της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών

Abstract

Η έμφυλη βία είναι ένα καθημερινό κοινωνικό φαινόμενο με παγκόσμιες διαστάσεις. Περιλαμβάνει οποιαδήποτε επιβλαβή πράξη, κατά της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητας όσων την υφίστανται. Από την ετυμολογία του επιθέτου έμφυλη (εν+φύλο) ως προσδιορισμού της λέξης «βία» αντιλαμβανόμαστε ότι ο όρος «έμφυλη βία» αφορά τη βία ανάμεσα στα φύλα. Πρόκειται για ένα φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στην ανθρώπινη κουλτούρα με ολέθριες προεκτάσεις για το ατομικό και το κοινωνικό γίγνεσθαι. Στη συντριπτική πλειοψηφία πλήττει γυναίκες και νεαρά κορίτσια, αλλά και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης – εξουσίας και χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης κοινωνικού ελέγχου, τιμωρίας και «σωφρονισμού» των ατόμων που την υφίστανται. Η γυναικοκτονία είναι ένα εγκληματικό και κοινωνικό φαινόμενο και αποτελεί την πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας. Η φεμινίστρια συγγραφέας Ντιάνα Ε.Χ. Ράσελ (Diana EH Russell) ήταν το πρώτο πρόσωπο που καθόρισε και διέδωσε αυτόν τον όρο στη σύγχρονη εποχή, το 1976. Ορίζει τη λέξη ως «τη δολοφονία γυναικών από άντρες επειδή είναι γυναίκες». H ίδια περιγράφει ότι «άκουσα για πρώτη φορά αυτή τη λέξη πριν από 37 χρόνια, το 1974, όταν μια φίλη στο Λονδίνο μου είπε ότι είχε ακούσει ότι μια γυναίκα στις Ηνωμένες Πολιτείες σχεδίαζε να γράψει ένα βιβλίο με τίτλο "Γυναικοκτονία". Αμέσως ενθουσιάστηκα πολύ με αυτή τη νέα λέξη, βλέποντάς την ως υποκατάστατο της ουδέτερης ως προς το φύλο λέξης "ανθρωποκτονία"». Πρόκειται για τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους, ακριβώς επειδή είναι γυναίκες. Αυτό που διαφοροποιεί την γυναικοκτονία από την ανθρωποκτονία είναι η ύπαρξη του έμφυλου γνωρίσματος. Συνεχίζει αποσαφηνίζοντας «αφού έκανα μικρές αλλαγές στον ορισμό μου για τη γυναικοκτονία με την πάροδο των ετών, τελικά την όρισα πολύ απλά ως "τη δολοφονία γυναικών από άνδρες επειδή είναι γυναίκες". Θα επαναλάβω αυτόν τον ορισμό: "η δολοφονία θηλυκών από άνδρες επειδή είναι γυναίκες". Χρησιμοποιώ τον όρο "θηλυκό" αντί για "γυναίκες" για να τονίσω ότι ο ορισμός μου περιλαμβάνει τα κοριτσάκια και τα μεγαλύτερα κορίτσια. Ωστόσο, ο όρος γυναικοκτονία δεν περιλαμβάνει την ολοένα και πιο διαδεδομένη πρακτική της έκτρωσης θηλυκών εμβρύων, ιδίως στην Ινδία και την Κίνα. Ο σωστός όρος για αυτή τη σεξιστική πρακτική είναι θηλυκή γενετήσια δολοφονία».Η έμφυλη βία και η συστηματική κακοποίηση σε όλες τις εκφάνσεις της, λεκτική, ψυχολογική, σωματική, προκαλεί σωματικά, σεξουαλικά ή ψυχικά τραύματα και στο ακρότατο όριο της μπορεί να οδηγήσει σε γυναικοκτονία. Το φαινόμενο της γυναικοκτονίας είναι πολύπλοκο, πολυδιάστατο, ορίζεται ως ιδιαίτερης βαρύτητας σεξιστικό έγκλημα με βαθιές ρίζες, που εκτείνονται χρονικά και τοπικά. Οι διαστάσεις που έχει πάρει είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η βία κατά των γυναικών, και η ενδοοικογενειακή βία έχουν αυξηθεί απότομα σε συνδυασμό με την πανδημία Covid-19, είναι η πραγματική επιδημία της εποχής μας. Η φετινή αύξηση της ανδρικής βίας δείχνει καθαρά ότι η πατριαρχική στάση και τα έμφυλα στερεότυπα όχι μόνο δεν έχουν μειωθεί, αντιθέτως, εξακολουθούν να αναπαράγονται ταχύτερα και πιο βίαια. Παράλληλα με τον παγκόσμιο αγώνα των γυναικών για ελευθερία και ισότητα, για ίσες ευκαιρίες, βλέπουμε την πατριαρχική νοοτροπία με το σύστημα που προάγει την πιο ακραία μορφή βίας την γυναικοκτονία. Σκοπός της εν λόγω επιστημονικής έρευνας είναι να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αντιληπτό και ορατό το φαινόμενο της γυναικοκτονίας στην ελληνική πραγματικότητα και να προσεγγίσει το πρόβλημα μέσω της τέχνης και της εκπαίδευσης. Να ερευνήσει τις ανισότητες φύλου και να εντοπίσει τις βίαιες συμπεριφορές «εν τω γεννάσθαι», στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Να προσεγγίσει μέσω του μαθήματος των Εικαστικών, μεθόδους και καλές πρακτικές ώστε να εξαλειφθούν τα στερεότυπα συμπεριφορών και πεποιθήσεων που αναπαράγουν άνισους κανόνες μεταξύ των φύλων, καθώς και να εξαλειφθούν οι στάσεις και αναπαραστάσεις που θεσμοθετούν και ενισχύουν την «κουλτούρα της πατριαρχίας». Η παρέμβαση The Red Βoat Projects είναι μία προσπάθεια ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και πρόληψης κατά της έμφυλης βίας που προσεγγίζεται συλλογικά από την εικαστική ομάδα παρέμβασης ως μία σχεσιακή διαδικασία της τέχνης με το ακραίο φαινόμενο της κακοποίησης.

Gender-based violence is an everyday social phenomenon with global dimensions. It includes any harmful act, against the dignity and integrity of those who suffer it. From the etymology of the adjective gender (in+gender) as a definition of the word "violence" we understand that the term "gender violence" refers to violence between the sexes. It is a phenomenon deeply rooted in human culture with disastrous ramifications for individual and social becoming. The vast majority affects women and young girls, but also LGBTI+ people. It involves the use of actual or assumed power - authority - and is used as a means of exercising social control, punishment and "punishment" of the individuals who suffer it. Femicide is a criminal and social phenomenon and constitutes the most extreme form of gender-based violence. It is about killing women and girls because of their gender, precisely because they are women. What differentiates femicide from homicide is the existence of gender. Gender-based violence and systematic abuse in all its forms, verbal, psychological, physical, causes physical, sexual, or mental trauma and at its extreme can lead to femicide. The phenomenon of femicide is complex, multidimensional, defined as a sexist crime of particular gravity with deep roots, extending over time and space. The dimensions it has taken on are particularly worrying. The purpose of this scientific research is to investigate the way in which the phenomenon of femicide is perceived and visible in the Greek reality and to approach the problem through Art and education. To investigate gender inequalities and identify violent behaviors "in the wild", ie in primary and secondary education. To approach, through the course of Visual Arts, methods, and good practices in order to eliminate the stereotypes of behaviors and beliefs that reproduce unequal rules between the sexes, as well as to eliminate the attitudes and representations that institutionalize and reinforce the "culture of patriarchy". The Red Boat Projects intervention is an effort to inform, raise awareness and prevent gender-based violence that is approached collectively by an artistic intervention group as a relational process of art with the extreme phenomenon of abuse.