Ενίσχυση των αποφάσεων των σχεδιαστών για την παραγωγή εννοιολογικού περιεχομένου στο χώρο της σχεδίασης εντύπων: σχεδίαση και ανάπτυξη μεθοδολογικού εργαλείου

Abstract

Είναι κοινά αποδεκτό πως η σχεδιαστική διεργασία παρουσιάζει μια αλληλεπιδραστική φύση ώστε να υποστηρίξει δράσεις βασισμένες στο νόημα μεταξύ αυτών που συμμετέχουν στη σχεδίαση (σχεδιαστές/χρήστες) (Xenakis & Arnellos, 2013). Η φάση της δημιουργίας των ιδεών, είναι γνωστή ως η φάση του ιδεασμού. Ο ιδεασμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την σχεδιαστική διαδικασία και αρκετά σημαντικός για την επίτευξη των σχεδιαστικών στόχων (Daly et al., 2011; Girotra et al., 2010; Yilmaz et al., 2015). Παρόλη την αξία του ιδεασμού στη σχεδίαση, ακόμα και τώρα αποτελεί μια αχαρτογράφητη περιοχή, καθώς δεν έχει μελετηθεί ούτε ο τρόπος σκέψης του σχεδιαστή ούτε ο τρόπος δράσης του έως ότου να παράξει καινοτόμες λύσεις. Για την μείωση της σύγχυσης του σχεδιαστή στη φάση του ιδεασμού δημιουργούνται, μεθοδολογίες ιδεασμού με σκοπό να οργανώσουν και να βοηθήσουν τους σχεδιαστές να επιτύχουν τους στόχους τους. Ο στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η παραγωγή ενός μεθοδολογικού εννοιολογικού εργαλείου με στόχο την υποστήριξη των σχεδιαστών κατά την παραγωγή ιδεών στο πεδίο της σχεδίασης εντύπων. Η εργασία επικεντρώνεται στην μελέτη εννοιών όπως «ιδεασμός» και «εννοιολογική σχεδίαση» αλλά και την θέση τους στην σχεδιαστική διεργασία και παρουσιάζει μεθοδολογικά εργαλεία που έχουν δημιουργηθεί με σκοπό να βοηθήσουν τον σχεδιαστή στη κρίσιμη φάση του ιδεασμού. Τέλος, συνθέτοντας τις πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί σχετικά με τον ιδεασμό στη σχεδίαση, την παραγωγή λειτουργικών λύσεων μέσω του εννοιολογικού σχεδιασμού και τις διαδικασίες που ακολουθούν οι σχεδιαστές μέχρι σήμερα προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους, επιτυγχάνεται και ο κύριος σκοπός της διπλωματικής εργασίας, η δημιουργία ενός μεθοδολογικού εννοιολογικού εργαλείου. Είναι σημαντικό να ειπωθεί πως μία επιτυχημένη σχεδιαστική πρακτική, εξαρτάται από την ύπαρξη ισχυρών βάσεων κατά τον εννοιολογικό σχεδιασμό (D. Norman., 2010; norman, 2020; Pontis & Babwahsingh, 2016; Pontis, 2014, 2021; Umeda et al., 1996; Wang et al., 2002). Ο εννοιολογικός σχεδιασμός συμβαίνει στα πρώτα στάδια του σχεδιασμού και σταματά με την παραγωγή ιδεών. Αυτή η μορφή σχεδίασης άρχισε να αποκτά αξία την δεκαετία του 1980, από τότε όλο και περισσότεροι χαρακτηρίζουν τον εννοιολογικό σχεδιασμό ως την πιο κρίσιμη φάση στη σχεδίαση αφού με την χρήση της μπορούν να αποφευχθούν πολλά σχεδιαστικά λάθη. Παρόλη την σημαντικότητα στην εννοιολογικής σχεδίασης λίγοι είναι αυτοί που την έχουν ερευνήσει και ακόμα λιγότεροι εκείνοι που αναπτύσσουν μεθοδολογίες που την υποστηρίζουν. Η παρούσα εργασία αποτελείται από τρία κεφάλαια, 1ο Ιδεασμός στη σχεδίαση εντύπου, 2ο Μέθοδοι υποστήριξης ιδεασμού, και 3ο Σχεδίαση και ανάπτυξη εννοιολογικού εργαλείου. Σκοπός του πρώτου κεφαλαίου είναι να αναλύσει τον ιδεασμό στη σχεδίαση εντύπου καθώς και την σημασία της εννοιολογικής φάσης στη σχεδιαστική διεργασία. Πιο συγκεκριμένα θα αναλυθούν εντός του κεφαλαίου εκτενέστερα τα θέματα όπως τι είναι ο ιδεασμός και ποιες είναι οι φάσεις του καθώς και η σχέση του ιδεασμού με την σχεδιαστική διαδικασία. Έπειτα, θα γίνει αναφορά στο έντυπο και στις λειτουργίες του, καθώς και τον τρόπο που σκέφτεται αλλά και την διαδικασία που ακολουθεί ένας επαγγελματίας σχεδιασμού περιεχομένου με σκοπό να λύσει το σχεδιαστικό πρόβλημα που του έχει ανατεθεί. Θα υπογραμμιστεί η σημασία της εννοιολογικής φάσης στη σχεδίαση γενικότερα και ειδικά στη σχεδίαση εντύπων. Τέλος θα γίνει αναφορά στα ασαφή προβλήματα που λύνει η σχεδίαση καθώς και στον τρόπο αντιμετώπισης τους. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται σύγχρονες μεθοδολογίες που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της προσπάθειας να γεννηθούν λειτουργικές ιδέες με σκοπό να βοηθήσουν τους σχεδιαστές. Οι μεθοδολογίες θα μελετηθούν διαχωρίζοντας τες σε δύο κατηγορίες, εκείνες που βασίζονται σε σαφώς ορισμένα βήματα (λογικές) και σε εκείνες που βασίζονται σε διαισθητικές διεργασίες δηλαδή νοητικές συνδέσεις για να παραχθούν ιδέες (διαισθητικές). Αυτός ο διαχωρισμός προσφέρει μια διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά τον τρόπο χρήσης τους. Πιο συγκεκριμένα θα γίνει μια προσπάθεια κριτικής κάθε μεθόδου προς τα βασικά χαρακτηριστικά τους τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους και την ροή τους μέσα στη σχεδιαστική διαδικασία, καθώς και θα αναλυθούν και τα βήματα/ κανόνες για την βέλτιστη χρήση τους. Οι μέθοδοι που θα τεθούν υπό μελέτη είναι οι: TRIZ Methodology (Creative Problem Solving Method), SBI (systematic, brainstorming, ideation method), Μοντέλο βιωματικής μάθησης του Kolb, Synectic, Brainwriting and Brainsketching and Brainstorming, Mind Mapping, Morphological Analysis, Heuristics, Concept Model. Στη συνέχεια θα γίνει αναφορά στις μεθοδολογίες που υποστηρίζουν τον εννοιολογικό σχεδιασμό χωρίς περαιτέρω ανάλυση. Οι μέθοδοι που υπάρχουν είναι πολυάριθμες και με αρκετές παραλλαγές. Για το λόγο αυτό, η παρούσα εργασία θα παρουσιάσει τις σημαντικότερες από αυτές, όπως καταγράφονται στην βιβλιογραφία, και θα διερευνήσει σε πρώτο βαθμό κατά πόσο αυτές επιτελούν το σκοπό τους αναφορικά με τις προδιαγραφές τους, καθώς και αν όντως συνεισφέρουν ουσιαστικά στη καινοτόμο σχεδίαση. Τέλος, στο τελευταίο κεφάλαιο θα γίνει παρουσίαση του εννοιολογικού εργαλείου που αναπτύχθηκε σε αυτή την εργασία με σκοπό να καλυφθεί το κενό που υπάρχει στα πρώτα στάδια της σχεδιαστικής διαδικασίας στο σχεδιασμό εντύπων. Το εργαλείο ονομάζεται “VM Map” (Visual Metaphors Map) και βασίζεται στην συλλογή δεδομένων από την απαιτούμενη έρευνα και την οργάνωση αυτών με σκοπό να δημιουργηθούν ιδέες. Το VM Map σχεδιάστηκε διερευνώντας τον τρόπο που σκέφτονται και ενεργούν αλλά και ποια εργαλεία χρησιμοποιούν οι σχεδιαστές σήμερα για να παράξουν ιδέες. Αξιοσημείωτο είναι πως το VM Map χρησιμοποιείται έως ότου γεννηθούν οι ιδέες. Δεν χρησιμοποιείται στη φάση της σχεδίασης και της αξιολόγησης των ιδεών ή στην εξέταση των λύσεων (prototype design). Η παρούσα διπλωματική ολοκληρώνεται με την παρουσίαση του VM Map με την μορφή καρτών, προσφέροντας μια πιο ενδιαφέρουσα και πιο αλληλεπιδραστική προσέγγιση προς την ομάδα σχεδίασης, με στόχο να διευρυνθεί το εύρος των σχεδιαστικών λύσεων.