Αναπαραστάσεις της γονεϊκότητας μετά τη νομοθετική μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου

Abstract

Η πρόσφατη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου με την ψήφιση του Νόμου 4800/2021 (ΦΕΚ 81/Α/21-5-2021) με θέμα «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων, άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου και λοιπές επείγουσες διατάξεις» και η νέα πρόβλεψη για «από κοινού και εξίσου» άσκηση γονικής μέριμνας στη περίπτωση διαζυγίου (άρθρο 1510) οδήγησε σε έναν έντονο δημόσιο διάλογο εκπροσωπούμενο στο δημόσιο βουλευτικό και δημοσιογραφικό λόγο. Παράλληλα, παρατηρήθηκε έντονη δραστηριοποίηση πλήθους οργανώσεων και σωματείων φεμινιστικών οργανώσεων και στον αντίποδα οργανώσεων εκπροσώπησης πατέρων. Ιδιαίτερα από τις συλλογικότητες εκπροσώπησης των πατέρων αναπτύχθηκε δράση και δημόσιος λόγος που τάχθηκε υπέρ της αλλαγής της νομοθεσίας με όρους υποχρεωτικότητας σχετικά με την επιμέλεια των τέκνων έπειτα από τη λύση του γάμου. Τονίστηκε ιδιαίτερα η στάση της ελληνικής κοινωνίας στο ζήτημα της ανατροφής των παιδιών μετά το διαζύγιο ή τον χωρισμό ως οπισθοδρομική σε σχέση με αυτή των υπόλοιπων κρατών. Η βαθιά ριζωμένη αντίληψη ότι το παιδί μετά τον χωρισμό παραμένει κυρίως ή αποκλειστικά υπό την επιμέλεια ενός γονέα αναγνωρίζεται ως αναχρονιστική και ενδεχομένως βλαβερή για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Ωστόσο, όπως ανέφερε ο καθηγητής παιδοψυχιατρικής Αμπατζόγλου Γρηγόριος στη διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο «Επιμέλεια των παιδιών, μια συζήτηση για τη γονεϊκότητα, το φύλο και την ισότητα στην ελληνική κοινωνία» τα παιδιά κινδυνεύουν από την απώλεια της παιδικής του ζωής και του δικαιώματος στην παιδική ηλικία λόγω των εντάσεων και των αψιμαχιών μεταξύ των γονέων που χωρίζουν, όχι από τη «γονεϊκή αποξένωση». Παρόλα αυτά ο όρος «γονεϊκή αποξένωση» αποτέλεσε διακύβευμα όχι μόνο των συλλόγων πατέρων, αλλά και των βουλευτών που προασπίστηκαν και υπερψήφισαν τη συγκεκριμένη νομολογία. Στον αντίποδα, φεμινιστικές οργανώσεις και οργανώσεις γυναικών αντιτάχθηκαν στη ψήφιση του νόμου τονίζοντας ότι δεν κλήθηκαν σε διάλογο κατά την προπαρασκευαστική περίοδο της νομοθετικής ρύθμισης. Μάλιστα, ούτε ο αρμόδιος φορέας, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων δεν κλήθηκε. Φεμινιστικές οργανώσεις και συλλογικότητες αντιδρούν ως προς την υποχρεωτικότητα της συνεπιμέλειας προτείνοντας τη συναινετική μορφή της και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για στις περιπτώσεις που ελλοχεύει η ενδοοικογενειακής βία ή όταν μετά τη λύση του γάμου υπάρχουν συγκρουσιακές και εκδικητικές συμπεριφορές. Η ρητορική περί ισότητας των φύλων που αναπτύχθηκε από τους συλλόγους πατέρων έφερε στοιχεία στερεοτυπικού λόγου και παρέβλεπε την αναφορά της περίπτωσης των συναινετικών διαζυγίων που έπειτα από συμφωνία των γονέων προβλέπουν τη συνεπιμέλεια των τέκνων. Στην πραγματικότητα οδηγεί στην περεταίρω αναπαραγωγή έμφυλων ανισοτήτων και στερεοτύπων. Η υποχρεωτική επιβολή της συνεπιμέλειας δεν οδηγεί ουσιαστικά στην αποκλιμάκωση της σύγκρουσης των γονέων κατά τη λήψη του διαζυγίου. Υπάρχει αναγκαιότητα δημιουργίας συμβουλευτικών δομών διαμεσολάβησης και υποστήριξης των γονέων που προχωρούν στη λύση της συμβίωσής τους. Συγκεκριμένα, ο Ν. 2447/1996 προβλέπει την ίδρυση σώματος οικογενειακών κοινωνικών λειτουργών, και την στελέχωση τους και από άλλους επαγγελματίες (π.χ. ψυχολόγους). Το σώμα θα πρέπει να βρίσκεται σε συνεργασία με τον δικαστικό μεσολαβητή που λειτουργεί ήδη. Επιπλέον, απαραίτητη είναι και η ίδρυση δικαστηρίων οικογενειακού δικαίου, κατ’ εφαρμογή του Ν. 2447/1996, λόγω της ιδιαιτερότητας των υποθέσεων οικογενειακού δικαίου και επιμόρφωση των δικαστικών λειτουργών γύρω από ζητήματα ενδοοικογενειακής βίας και παιδικής κακοποίησης. Ωστόσο, αυτός ο νόμος δεν έχει τεθεί ακόμα σε εφαρμογή.