Στα χαμάμ του ισλαμικού κόσμου: φύλο, σώμα και ταυτότητες στον αστικό χώρο της Λέσβου κατά τον 20ο αιώνα

Abstract

Εστιάζοντας στα οθωμανικά δημόσια κτίσματα στην πρωτεύουσα της Λέσβου, τη Μυτιλήνη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δημόσια λουτρά. Κατά τον 20ο αιώνα και μετά την ενσωμάτωση του νησιού στην ελληνική επικράτεια ορισμένα από τα δημόσια λουτρά εξακολουθούν να βρίσκονται σε λειτουργία στη Μυτιλήνη, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι κάτοικοι της πόλης χριστιανοί και χριστιανές, μουσουλμάνοι και μουσουλμάνες, Μυτιληνιοί και Μυτιληνιές, Λέσβιοι και Λέσβιες, Μικρασιάτες πρόσφυγες και Ελλαδίτες ή Ελλαδίτισσες άλλης εθνικής και εθνοτικής ταυτότητας, χρησιμοποίησαν κοινούς τρόπους καθαριότητας και κοινές πολιτισμικές πρακτικές λούσης. Πού και πώς συγκεκριμένα πλένονταν αυτοί οι διαφορετικής θρησκευτικής, εθνικής, οικονομικής, πολιτισμικής ταυτότητας κάτοικοι στις αρχές του 20ου αιώνα; Τι σήμαινε για τις γυναίκες και τι για τους άντρες της Μυτιλήνης η είσοδος στο λουτρό; Ήταν μια πρακτική υγιεινής, μια κοινωνική συναναστροφή ή κάτι παραπάνω; Με ποιους τρόπους οι έμφυλες αντιλήψεις και αναπαραστάσεις επηρεάζουν τη λειτουργία των χαμάμ; Για τις γυναίκες του παρελθόντος τα χαμάμ αποτέλεσαν ένα χώρο αναπαραγωγής της «γυναικείας αποσυμπίεσης» και ανάπαυσης από τον κλειστό οικιακό χώρο; Και αν το βλέμμα στραφεί προς τους άντρες, πώς επιβεβαιώνεται ή αμφισβητείται στους χώρους αυτούς η κατασκευή της αρρενωπότητας; Πρόκειται για μερικά καίρια ερωτήματα, τα οποία θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις μέσα από την παρούσα διπλωματική εργασία.