Ειρήνη, μια "γυναικεία" υπόθεση; Η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη

Abstract

Η «Λυσιστράτη», σε μια πρώτη ανάγνωση, αποτελεί από τις πιο γνωστές αρχαίες κωμωδίες που σώζονται και, ίσως, είναι η δημοφιλέστερη. Χαρακτηρίζεται από τα καυστικά σχόλια και τα λογοπαίγνια, κυρίως σεξουαλικού περιεχομένου. Ακόμα και η σκιαγράφηση των ανδρών ενισχύει το κωμικό στοιχείο, προκαλώντας στον θεατή ευθυμία πρωτίστως με την αμφίεσή τους και δευτερευόντως με την υποτακτική στάση τους απέναντι στις ίδιες τους τις γυναίκες. Πρόκειται, στην ουσία, για έναν αντεστραμμένο κόσμο, όπου οι γυναίκες έχουν το «επάνω χέρι» και αυτό δημιουργεί μια σειρά από κωμικές καταστάσεις. Για να το πετύχει αυτό, ο ποιητής βάζει στο επίκεντρο τη γυναίκα και την ανάγκη και επιθυμία της για ειρήνη. Σε δεύτερη ανάγνωση, πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά αντιπολεμικά έργα με διαχρονική αξία. Παρά τον κωμικό τόνο, γίνεται καταγραφή της εμπόλεμης πραγματικότητας και του τρόπου με ον οποίο αυτή βιώνεται από τις γυναίκες στην καθημερινότητά τους, όντας μόνες τους μέσα στα τείχη της πόλης. Στόχος του ποιητή, όμως, δεν είναι να μας αποκαλύψει τη γυναικεία άποψη και ματιά περί πολέμου αλλά με αυτή ως αφετηρία να ασκήσει κριτική στους άνδρες για την έως τότε στάση τους και να τους συμβουλέψει να θέσουν ένα τέλος στον πόλεμο. Η αντιπολεμική, αυτή, θέση του Αριστοφάνη δεν είναι ούτε πρωτοφανής ούτε μοναδική. Είναι, ίσως, η πιο γνωστή. Μία τελευταία ανάγνωση του έργου αφορά στην κεντρική ηρωίδα και το χτίσιμο του χαρακτήρα της. Ένα τόσο σοβαρό θέμα, όπως ο πόλεμος, δεν αφορά στις γυναίκες και εκείνες δεν νομιμοποιούνται να μιλάνε για αυτό και να εκφέρουν άποψη και, ακόμα κι αν το κάνουν, με κανένα τρόπο δεν λαμβάνεται η άποψή τους σοβαρά. Έτσι, ο Αριστοφάνης συνθέτει και δημιουργεί ένα πρόσωπο αξιόλογο, το οποίο θα μπορούσε να κερδίσει την εκτίμηση των ανδρών και άρα την προσοχή τους στα λεγόμενά της, μια γυναίκα με μια πολύ έντονη «ανδρική» πλευρά. Η περιγραφή της, ακόμα και το όνομά της, παραπέμπει στη θεά Αθηνά και αυτό την κάνει ακόμα πιο αξιοσέβαστη στα μάτια των θεατών. Από την άλλη, η γυναικεία πλευρά της είναι αυτή που εμπνέει στις υπόλοιπες γυναίκες εμπιστοσύνη ώστε να την ακολουθήσουν και να την υποστηρίξουν. Δείχνει συμπόνια, κατανόηση και ενσυναίσθηση στη μοναχική κατάσταση που βιώνει η καθεμία ξεχωριστά και τις αγκαλιάζει, τις ενθαρρύνει και τις εμψυχώνει να διεκδικήσουν όλες μαζί το υπέρτατο για εκείνες και τα παιδιά της αγαθό: την Ειρήνη.