Δυναμική του οικοσυστήματος της αλυκής Καλλονής νήσου Λέσβου και επιπτώσεις στην ποιότητα του παραγόμενου άλατος

Abstract

Στην παρούσα εργασία μελετάται η δυναμική του οικοσυστήματος αλυκής και οι σχέσεις με την ποιότητα του παραγόμενου άλατος. Η περιοχή μελέτης είναι η αλυκή Καλλονής της νήσου Λέσβου της Εταιρείας ‘Ελληνικές Αλυκές Α.Ε.’. Οι εγκαταστάσεις της αλυκής καλύπτουν έκταση 2.5 τετραγωνικών χιλιομέτρων και η ετήσια παραγωγή αλατιού φτάνει τους 30 με 40 χιλιάδες τόνους. Κατά την παραγωγική περίοδο Μαΐου-Σεπτεμβρίου 2002 μετρήθηκαν φυσικές (θερμοκρασία και πυκνότητα), χημικές (φωσφορικά, πυριτικά, αμμωνιακά, νιτρικά και νιτρώδη άλατα στη στήλη του νερού και στο ίζημα) και βιολογικές παράμετροι (χλωροφύλλη-α στη στήλη του νερού και στο ίζημα) στον θαλασσαγωγό (κανάλι εισόδου του θαλασσινού νερού στις αλυκές), σε δύο θερμάστρες χαμηλής, μία θερμάστρα μέσης και μία θερμάστρα υψηλής πυκνότητας (που τροφοδοτεί τα κρυσταλλοπήγια) και σε δύο κρυσταλλοπήγια. Δείγματα νερού λήφθηκαν επίσης από τον ταμιευτήρα της αλυκής τον Απρίλιο του 2003. Η χρονιά 2002 ήταν μια πολύ παραγωγική χρονιά, με συνολική παραγωγή 36000 τόνων αλατιού. Σημαντική χωρική μεταβολή παρατηρήθηκε ανάμεσα στις θερμάστρες, αντανακλώντας τις διαφορετικές συνθήκες που αναπτύσσονται στο οικοσύστημα από την είσοδο του θαλασσινού νερού στις πρώτες θερμάστρες, έως την τελευταία θερμάστρα-τροφό και τα κρυσταλλοπήγια. Η μεταβολή της πυκνότητας μεταξύ των θερμαστρών ήταν κλιμακωτή, κυμαινόμενη από Be 3.7 στο εισερχόμενο θαλασσινό νερό έως Be 27.4 στα κρυσταλλοπήγια. Μικρή διαφορά θερμοκρασίας παρατηρήθηκε μεταξύ των πρώτων θερμαστρών (26οC) και κρυσταλλοπηγίων (28-30οC). Χρονικές μεταβολές παρατηρήθηκαν στις περισσότερες χημικές και βιολογικές παραμέτρους στον θαλασσαγωγό και στις θερμάστρες, ενώ μικρές μεταβολές εμφανίστηκαν στα κρυσταλλοπήγια. Τα φωσφορικά και αμμωνιακά άλατα παρουσίασαν αύξηση κατά την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Η συγκέντρωση των φωσφορικών αλάτων έφτασε τα 2 μg-at P/l στις θερμάστρες με χαμηλές τιμές πυκνότητας, ξεπερνώντας κατά πολύ τα 10 μg-at P/l στα κρυσταλλοπήγια. Η συγκέντρωση των αμμωνιακών αλάτων ήταν σχετικά χαμηλή, κυμαινόμενη από 0.5 μg-at Ν/l έως 1.42 μg-at Ν/l στα κρυσταλλοπήγια. Οι μέγιστες τιμές πυριτικών αλάτων και χλωροφύλλης-α στη στήλη του νερού μετρήθηκαν στις θερμάστρες χαμηλής, και μέσης πυκνότητας, με τιμές 113.5 μg-at Si/l και 31.9 μg/lt, αντίστοιχα. Οι συγκεντρώσεις των φωσφορικών, πυριτικών και αμμωνιακών θρεπτικών αλάτων στο νερό των πόρων του ιζήματος παρουσίασαν μεγάλες διακυμάνσεις χωρικά και χρονικά. Όσον αφορά στα νιτρώδη άλατα, οι συγκεντρώσεις τους ήταν πολύ χαμηλές, σχεδόν μη ανιχνεύσιμες. Τα αμμωνιακά άλατα, όπως και τα πυριτικά, δεν παρουσίασαν συγκεκριμένη τάση μεταβολής της συγκέντρωσής τους στο νερό των πόρων με την αύξηση της πυκνότητας, αλλά οι διακυμάνσεις αυτές οφείλονται στις ιδιαίτερες συνθήκες που αναπτύσσονται σε κάθε θερμάστρα ξεχωριστά Συγκρίνοντας τις συγκεντρώσεις των φωσφορικών, πυριτικών και αμμωνιακών αλάτων στην στήλη του νερού και στο ίζημα παρατηρούνται αντίθετες χρονικές μεταβολές. Οι μεταβολές αυτές δηλώνουν την ύπαρξη μηχανισμού μεταφοράς ποσοτήτων φωσφόρου από την άλμη στο ίζημα και αντίστροφα. Η λειτουργία του οικολογικού συστήματος της στήλης του νερού και του ιζήματος των θερμαστρών και κρυσταλλοπηγίων της αλυκής αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ποσότητα και ποιότητα του παραγόμενου αλατιού. Στην παρούσα εργασία γίνεται μια λεπτομερής περιγραφή του οικοσυστήματος και της λειτουργίας των αλυκών και μια προσπάθεια σύνδεσης των σχετικών μηχανισμών. Αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση για την ανάπτυξη ποσοτικών μεθόδων βασιζόμενων στην κατανόηση των οικολογικών διεργασιών που διεξάγονται στο υπέραλο οικοσύστημα των αλυκών, έτσι ώστε να αναπτυχθούν οι κατάλληλες διαχειριστικές πρακτικές για παραγωγή υψηλής ποιότητας αλατιού.