Το πανηγύρι του Αγίου Χαραλάμπους στην Αγία Παρασκευή Λέσβου: το κουλμπάνι ως τελετουργική συγκρότηση της κοινοτικής ταυτότητος

Abstract

Στο χωριό Αγία Παρασκευή Λέσβου πραγματοποιείται καθ’ όλον τον 20ο αιώνα συλλογικός πανηγυρικός εορτασμός εις μνήμην του προστάτου Αγίου της κοινότητας Αγίου Χαραλάμπους, ο επονομαζόμενος «πανηγύρι του Αγίου Χαραλάμπους» ή «πανηγύρι του Ταύρου». Θεμελιώδες χαρακτηριστικό του πανηγυριού αυτού με την μακρά διαχρονικότητά του είναι η αφιερωματική προσφορά ενός βοδιού και η θυσιαστήρια θανάτωσή του (κουλμπάνι) δαπάναις ιδιωτικού αφιερωτού. Το πανηγύρι συναρτάται ποικιλοτρόπως με την μετανάστευση των εγχωρίων στην αλλοδαπή, και από το έτος 1981 λαμβάνει χώρα σε μικρογραφία στη Μελβούρνη Αυστραλίας από την εκεί μεταναστευτική κοινότητα των Αγιαπαρασκευωτών. Αντικείμενο της ανά χείρας διδακτορικής διατριβής είναι η ανάλυση και ερμηνεία του πανηγυριού στο σύνολό του και του κουλμπανιού ειδικότερα ως πεδίου συγκρότησης και έκφρασης της πολιτισμικής ταυτότητας της κοινότητος. Βασική ερνηνευτική πρόταση της διατριβής είναι ότι το πανηγύρι, μέσα από τα σταθερά και τα μεταβλητά στη χρονική διάρκεια στοιχεία του ως πολιτισμικό μόρφωμα με πλούσια τελετουργική δράση, συνιστά διαχρονικό συμπηκνωμένο σύμβολο της κοινοτικής ταυτότητος. Ειδικότερο εστιακό σημείο της διατριβής αποτελεί η προσφορά του αφιερωτού, η οποία αναλύεται ως μία τελετουργική δωρεά και ολικού τύπου προσφορά προς την αδιαφοροποίητη συλλογικότητα του χωριού, δια της οποίας συγκροτείται μία συμβολική και ηθική κοινότητα. Παράλληλα, το πανηγύρι αναλύεται ως πολιτισμική διαδικασία διαχρονικής ενσωμάτωσης των μεταναστών της κοινότητος, καθώς και ως πεδίο όπου εγγράφονται και αντανακλώνται οι συνέπειες των κοινωνικών ανακατατάξεων, των οφειλομένων κυρίως στην μετανάστευση. Φιλόδοξος στόχος της διατριβής είναι η εθνογραφική ανάδειξη της περίπτωσης μιας τοπικής αγροτικοκτηνοτροφικής κοινωνίας της Ελλάδος με πλούσια μεταναστευτική κουλτούρα, η οποία μέσα από έναν συλλογικό εορτασμό που έχει ως σημασιολογικό επίκεντρό του μιαν αφιερωματική παροχή, επιτυγχάνει επί μακρά σειρά δεκαετιών την συγκρότηση και διατύπωση της (συνεχώς υπό διαπραγμάτευση) συλλογικής της ταυτότητος.