Η κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία στη Λέσβο: οι στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με την αναπηρία και τις θεσμικές αλλαγές όσον αφορά την εκπαίδευση των ΑμεΑ

Abstract

H παρούσα μελέτη έχει ως σκοπό την διερεύνηση των στάσεων των εκπαιδευτικών απέναντι στα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ). Στην έρευνα συμμετείχαν 67 άνδρες (33,5%) και 133 γυναίκες (66,5%). Ο μέσος όρος ηλικίας του δείγματος είναι 34,13 έτη (SD= 8,32έτη).Από αυτούς, 68 άτομα (34%), είναι εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, 43 (21,5%) είναι ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό, 39 (19,5%) είναι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και 50 άτομα (25%) εκπαιδευτικοί που παρακολουθούν σεμινάρια ειδικής αγωγής. Διδακτική και εκπαιδευτική εμπειρία στην ειδική αγωγή δήλωσαν ότι διαθέτουν 66 άτομα (33%), επιμορφώσεις σχετικές με την ειδική αγωγή έχει παρακολουθήσει το 80% των εκπαιδευτικών και σε δομές ειδικής αγωγής δήλωσαν ότι εργάζονται ή εργάστηκαν κατά το παρελθόν, 73 άτομα (36,5%). Από τα αποτελέσματα της έρευνας, διαπιστώθηκε ότι σε γενικές γραμμές οι εκπαιδευτικοί που έχουν παρακολουθήσει επιμορφώσεις και διαθέτουν διδακτική και εργασιακή εμπειρία στην ειδική αγωγή τηρούν θετικότερη στάση απέναντι στα άτομα με αναπηρία από τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς. Επίσης προέκυψε ότι οι εκπαιδευτικοί που έχουν εργαστεί με άτομα με αναπηρία εκφράζουν περισσότερη συμπάθεια, ενδιαφέρον και λιγότερη αμηχανία και οίκτο συγκριτικά με εκείνους που δεν έχουν εργαστεί, καθώς όπως διεφάνη διαθέτουν μεγάλο εύρος ενημέρωσης και πληροφόρησης ως προς ζητήματα που αφορούν τα ΑμεΑ, όπως είναι η εκπαίδευση, η απασχόληση, οι ικανότητες και τα χαρακτηριστικά τους. Επιπρόσθετα οι εκπαιδευτικοί που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια φαίνεται να είναι πιο ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι απέναντι στα ΑμεΑ, ακόμα και από το ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό που ακολουθεί. Στη συνέχεια είναι οι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και τέλος οι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης φαίνεται να είναι αρνητικά διατεθειμένοι ιδίως ως προς τα συναισθήματα που εκδηλώνουν τόσο ως προς τα ΑμεΑ όσο και ως προς τους γονείς τους. Αυτό, πιθανόν να οφείλεται, όπως πρόεκυψε και από την έρευνα μας, στη μικρή διδακτική-εκπαιδευτική και εργασιακή εμπειρία τους σε σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής συγκριτικά με το ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό και τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που δήλωσαν μεγαλύτερο διάστημα απασχόλησης, αφού και όσοι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν σεμινάρια ειδικής αγωγής, διαθέτουν ελάχιστη έως μηδαμινή εμπειρία. Η εργασία απαρτίζεται από τέσσερα μέρη. Στα τρία πρώτα αντιστοιχεί το θεωρητικό κομμάτι και αμέσως μετά στο τέταρτο ακολουθεί το ερευνητικό. Στο πρώτο μέρος του θεωρητικού πλαισίου, το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί εισαγωγή στην έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού, στα χαρακτηριστικά και στις εκφάνσεις του. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στο θέμα του κοινωνικού αποκλεισμού που υφίστανται οι ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, καθώς δίδονται εννοιολογικές διευκρινήσεις των όρων ευπαθείς κοινωνικά ομάδες και άτομα με αναπηρία, καθώς τα άτομα με αναπηρία είναι μία από τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες. Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στο μείζον ζήτημα της άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού και πως μέσα από την κοινωνική ενσωμάτωση και ένταξη των ευπαθών κοινωνικά ομάδων μπορεί να επιτευχθεί η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και κατ’επέκταση η εξέλιξη της τοπικής ανάπτυξης. Στο δεύτερο μέρος του θεωρητικού κομματιού έμφαση δίδεται στην κοινωνική πολιτική για την εκπαίδευση των ΑμεΑ, καθώς επίσης γίνεται μνεία για την ευρωπαϊκή και εθνική στρατηγική για την αναπηρία. Ανατρέχοντας στις πολιτικές και το θεσμικό πλαίσιο της εκπαίδευσης των ΑμεΑ προκύπτει η αναγκαιότητα ψήφισης του νέου νόμου Ν 3699/2008 για την ειδική αγωγή. Εν συνεχεία αναφέρονται οι καινοτομίες που εισάγει, τα ελλείμματα, η κριτική που ασκήθηκε καθώς και προτάσεις για διορθώσεις που θα έπρεπε να γίνουν. Το τρίτο και τελευταίο μέρος της θεωρίας αναφέρεται στο θέμα των στάσεων, παραθέτοντας εννοιολογική προσέγγιση, δομικό - λειτουργικό μοντέλο αυτών, αλλά και τις διαστάσεις των στάσεων απέναντι στα άτομα με αναπηρία, όπως και συνοπτική θεωρητική επισκόπηση των ερευνών που αφορούν την μελέτη των στάσεων των εκπαιδευτικών απέναντι στα άτομα με αναπηρία. Στο τέταρτο μέρος, το ερευνητικό, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για τη διεξαγωγή της. Ακολουθεί η συζήτηση των αποτελεσμάτων, καθώς και η διατύπωση προτάσεων σε σχέση με αυτά.