Κοινωνικές καινοτομίες για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή σε τοπικό επίπεδο

Abstract

Το θέμα το οποίο αναπτύσσεται στην παρούσα μελέτη αφορά τις «Κοινωνικές καινοτομίες για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή σε τοπικό επίπεδο». Είναι σαφές ότι το συγκεκριμένο θέμα αναφέρεται στις πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται από μέρους των τοπικών φορέων (τοπική αυτοδιοίκηση, κοινωνικοί συνεταιρισμοί, εθελοντικοί φορείς κ.α.) και έχει ως κύριο σκοπό την επίτευξη της κοινωνικής αλληλεγγύης σε τοπικό επίπεδο όπως και την συνολική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη ενός κράτους. Ωστόσο στην παρούσα μελέτη θα επιχειρήσουμε μία συνοπτική παρουσίαση ορισμένων ιστορικών διαδρομών από το αστικό κράτος στην πορεία της ανάπτυξης του σε σχέση με την κοινωνία πολιτών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και αφού δώσουμε έναν ορισμό και τους κύριους σκοπούς της κοινωνικής πολιτικής, θα επιχειρήσουμε να κάνουμε αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο ανάπτυξης των συστημάτων κοινωνικής πολιτικής. Με αφετηρία τις αρχές και τις αξίες της Γαλλικής Επανάστασης στο πρώτο κεφάλαιο, θα επιχειρήσουμε μία αναφορά στις βασικές περιόδους και τα κύρια στάδια της κοινωνικής λειτουργίας του κράτους ως τις μέρες μας. Επίσης θα γίνει αναφορά στον παρεμβατικό ρόλο του κράτους ως προς την ρύθμιση της εργασίας, στην σημασία που έχει για το άτομο η κατοχή μιας θέσης εργασίας καθώς και στην αξία του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης ως βασικού ανθρώπινου δικαιώματος. Ιδιαίτερα όσον αφορά τον θεσμό της κοινωνικής ασφάλισης γίνεται μία εκτενής αναφορά στο Γαλλικό κοινωνικό κράτος και στην εργασία του Francois EwaId ο οποίος δίνει τη θεσμική περιγραφή της συγκρότησης του θεσμού αυτού. Η έμφαση στη γαλλική εμπειρία οφείλεται στην προσπάθεια να συνδέσουμε την ευρωπαϊκή παράδοση κοινωνικής ασφάλισης με την προβληματική των μεσογειακών χωρών στα οποία ανήκει η χώρα μας. Έτσι κρίνουμε σκόπιμο να αντιδιαστέλουμε το ιστορικό πλαίσιο ανάπτυξης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα με το αντίστοιχο της Γαλλίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση τόσο στα κοινά σημεία εξέλιξης που παρουσιάζουν, όσο και στις διαφορές τους. Στο 2ο κεφάλαιο θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μία ερμηνεία του κοινωνικού αποκλεισμού ως μίας κατάστασης που συνδέεται άμεσα με την απώλεια της εργασίας και οδηγεί το άτομο στη φτώχεια και την περιθωριοποίηση. Επίσης θα γίνει αναφορά στα συστήματα πρόνοιας που έχουν αναπτυχθεί στον ευρωπαϊκό χώρο με κύριο σκοπό την εξάλειψη των ανισοτήτων και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής όπως αυτά διαμορφώνονται μέσα από τις συνθήκες της Ε.Ε., καθώς και τις προσπάθειες που γίνονται για την δημιουργία μιας «κοινή» κοινωνική, πολιτική. Έμφαση θα δοθεί επίσης στην αναφορά γύρω από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση (Ε.Σ.Α.) και τις προοπτικές που υπάρχουν για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης, κοινωνικής και οικονομικής. Η Ε.Σ.Α. ως βασική συνιστώσα τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης θα μας απασχολήσει στο βαθμό που η συνεργασία με τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνικής οικονομίας συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Στο 3ο κεφάλαιο αφού εξετάσουμε τις αδυναμίες του παραδοσιακού κράτους πρόνοιας στην εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης θα κάνουμε εκτενή αναφορά σε έννοιες όπως κοινωνική οικονομία, κοινωνικοί εταίροι, κοινωνικοί συνεταιρισμοί, τοπικά σύμφωνα απασχόλησης. Οι έννοιες αυτές εμφανίστηκαν στην Ευρώπη εδώ και δύο περίπου δεκαετίες και αποτελούν τη σύγχρονη αντίληψη για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή σε τοπικό επίπεδο. Επίσης θα εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα δεν αξιοποιήθηκε στο βαθμό που αυτό έγινε εφικτό στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ήδη από τις δεκαετίες του '70 και του '80. Στο παρών κεφάλαιο θα δοθούν πλήθος από στοιχεία που αποδεικνύουν τον ιδιαίτερο ρόλο που κατείχε και εξακολουθεί να κατέχει η τοπική αυτοδιοίκηση στην πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ρόλος αυτός είναι πολυδιάστατος και αναφέρεται τόσο στον αναπτυξιακό χαρακτήρα που προσδίδει η προώθηση της απασχόλησης, όσο στην υιοθέτηση μέτρων κοινωνικής πολιτικής για την προστασία του πληθυσμού. Στο 4ο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στην σημασία των κοινωνικών επιχειρήσεων για την τοπική ανάπτυξη, ενώ θα γίνει επίσης εκτενής αναφορά στο νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει στην Ελλάδα και το οποίο αφορά τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνικών επιχειρήσεων. Στο 5ο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στις προσπάθειες και τις πρωτοβουλίες που προωθεί ο Δήμος Κω για την ανάπτυξη, κοινωνική και οικονομική. Σε αυτό το πλαίσιο θα εξετάσουμε τη συνεργασία που αναπτύσσεται ανάμεσα σε φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και του εθελοντικού τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο θα κάνουμε αναφορά σε ένα πλήθος προγραμμάτων δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε αυτά τα προγράμματα τα οποία χαρακτηρίζονται ως καινοτόμα και τα οποία υλοποιούνται σε μεγάλο ποσοστό με κοινοτικά κονδύλια. Τέλος, θα εξάγουμε τα συμπεράσματα εκείνα που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε την αξία που έχουν οι κοινωνικές καινοτομίες για την τοπική αλλά και για την εθνική ανάπτυξη. Επίσης θα αναφερθούμε στις προοπτικές που υπάρχουν για την τοπική ανάπτυξη σε μακροπρόθεσμη βάση.