Toπογραφία της Δυτικής Κρήτης (Νομός Χανίων): αρχαιολογικές θέσεις και οι πόλεις των ιστορικών χρόνων

Abstract

Η ενότητα και η ομοιογένεια του Kρητικού πολιτισμού, ήδη από την αρχή της δημιουργίας του, αποτελεί σήμερα ένα αδιαφιλονίκητο και αναμφισβήτητο γεγονός. «Οι διάφορες εικασίες για μία αρχικά περιορισμένη ανάπτυξη, στο κεντρικό και στο ανατολικό τμήμα του νησιού, ανήκουν πλέον στο παρελθόν», καθώς ήδη από τη δεκαετία του ’60 άρχισαν να εντατικοποιούνται οι έρευνες και στο δυτικό τμήμα της Κρήτης, και μέχρι σήμερα, όλο και περισσότερες αρχαιολογικές θέσεις έρχονται στο φως. Πολλές σημαντικές αρχαιολογικές έρευνες έχουν γίνει στο Νομό Χανίων κατά το παρελθόν, από τις οποίες ιδιαίτερη μνεία αξίζουν εκείνες του Paul Faure, του Ian Sanders , της Daphne Gondicas και των Jenifer Moody και Lucia Nixon . Οι πληροφορίες που έχουν δημοσιευτεί από τις έρευνες αυτές, συνέβαλαν σημαντικά στην αύξηση της γνώσης μας για το Νομό Χανίων και στη εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων. Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας, είναι η συγκέντρωση και παρουσίαση των αρχαιολογικών θέσεων του Νομού Χανίων, που ανήκουν στους ιστορικούς χρόνους (από την ΥΜΙΙΙ Γ περίοδο, τη Γεωμετρική, την Αρχαϊκή, την Κλασική, έως και την Ελληνιστική), πλην των Ρωμαϊκών θέσεων και των σπηλαίων του Νομού Χανίων. Το Α΄ μέρος της εργασίας αποτελεί μία συνολική διαπραγμάτευση των γνωστών αρχαιολογικών θέσεων του Νομού Χανίων, συμπεριλαμβάνοντας τοπογραφικές, μυθολογικές, αρχαιολογικές και ιστορικές παρατηρήσεις πάνω σε αυτές. Είναι χωρισμένο σύμφωνα με τις «παλαιές» επαρχίες, ενώ σε κάθε μία από αυτές, παρουσιάζονται οι πόλεις μαζί με την περιφέρειά τους. Όπου είναι δυνατόν γίνεται ταύτιση της θέσης με κάποια αρχαία πόλη, ενώ εκεί που δεν είναι, αναφέρεται η περιφέρεια στην οποία ανήκει η συγκεκριμένη θέση και η ταύτισή της χαρακτηρίζεται «άγνωστη». Μας ενδιαφέρουν ουσιαστικά τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, ενώ ευρήματα όπου κρίνονται αξιόλογα και σημαντικά ως προς την αναγνώριση, ή την χρονολόγηση, ή την ταύτιση μίας θέσης, αυτά παρατίθενται μαζί με τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του καταλόγου. Το πρώτο μέρος κλείνει με τα συμπεράσματα που έχουν προκύψει από την ανάλυση των τεσσάρων χαρτών του Νομού Χανίων (είναι προσαρτημένοι στο τέλος της πτυχιακής), στους οποίους παρουσιάζονται ξεχωριστά οι αρχαιολογικές θέσεις ανά εποχή (ΥΜΙΙΙ Γ- Γεωμετρικών, Αρχαϊκών, Κλασικών και Ελληνιστικών χρόνων). Στο τέλος της εργασίας, παρατίθεται εκτενής κατάλογος των μέχρι σήμερα γνωστών θέσεων, προϊόν αποδελτίωσης όλων των τόμων των ελληνικών αρχαιολογικών περιοδικών Αρχαιολογικά Δελτία, Κρητική Εστία, Κρητικά Χρονικά, Το Έργον της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρίας, Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, Αρχαιολογική Εφημερίς, καθώς και των ξενόγλωσσων Archaeological Reports και Bulletin de Correspondance Hellènique. Τα λήμματα του καταλόγου περιλαμβάνουν τα εξής πεδία: ονομασία της θέσης, τα κατάλοιπα/ευρήματα της θέσης αυτής, λοιπή βιβλιογραφία, χρονολόγηση της θέσης και τέλος ταύτιση της με κάποια αρχαία πόλη. Οι πληροφορίες για τις αρχαιολογικές θέσεις στην επαρχία Σφακίων, έχουν αντληθεί από το πρόγραμμα Επιφανειακής Έρευνας, The Sphakia Area Survey, που ξεκίνησε στην επαρχία το 1987, υπό την αιγίδα του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Καναδά και σε συνεργασία με την ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Χανίων και το οποίο έχει δημοσιευτεί στο διαδίκτυο.