Η Βενετία και η θάλασσα: η δυναμική μιας ναυτιλιακής αυτοκρατορίας

Abstract

Από τον 15° αιώνα και μετά, η Βενετία ήταν γνωστή ως η «Βασίλισσατων θαλασσών». Την χρονική περίοδο αυτή, οι Βενετοί κατάφεραν να«αγγίξουν» το ζενίθ της εμπορικής και ναυτιλιακής τους κυριαρχίας.Η πόλη της Βενετίας έγινε ο βασικός πρωταγωνιστής στο εμπόριο των«ακριβών» προϊόντων και αποτελούσε τον κυριότερο εμπορικό συνδετικόκρίκο, ανάμεσα σε Ευρώπη και Ανατολή. Επίσης, η Βενετία κερδίζονταςτον έλεγχο της Αδριατικής, άρχιζε να βάζει τις πρώτες βάσεις για τηνμεγάλη της αυτοκρατορία.Η βενετική κοινωνική συνοχή, οι ευνοϊκές συγκυρίες πουαντιμετώπισαν οι Βενετοί, η γεωγραφική θέση της Βενετίας, αλλά και τογεγονός ότι οι Βενετοί υπήρξαν σκαπανείς σε θέματα «μοντέρνας»διπλωματίας, ήταν ορισμένοι από τους βασικότερους λόγους πουοδήγησαν τη Βενετία στην κορυφή. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ηΒενετική δύναμη ήταν ξακουστή σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.Η εμπορική επιτυχία των Βενετών την εποχή αυτή δεν θα είχεσημειωθεί ποτέ, αν οι Βενετοί δεν είχαν καταφέρει να «επιβληθούν» στηθάλασσα. Οι Βενετοί ήταν κοινωνοί μιας τεράστιας ναυτικής παράδοσης, ηοποία σε συνδυασμό με την εξαιρετική εξοικείωση τους με τη θάλασσα,αποτέλεσε την βάση της Βενετικής αυτοκρατορίας.Χρησιμοποιώντας το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα, σε σχέση μεάλλους πρωταγωνιστές των θαλασσών, οι Βενετοί κατάφεραν ναδημιουργήσουν έναν πραγματικά αξιοθαύμαστο εμπορικό στόλο, ο οποίοςθα μπορούσε να χαρακτηριστεί επαναστατικός για την εποχή. Τοπολυτιμότερο «κόσμημα» του στόλου αυτού, ήταν σίγουρα οι «ΜεγάλεςΕμπορικές Γαλέρες», οι οποίες ήταν ένα από τα σημαντικότεραδημιουργήματα των Βενετών.Τα πλοία αυτά, κατασκευάζονταν στο περίφημο ναυπηγείο του«Αρσενάλε» , το οποίο γρήγορα απέκτησε μεγαλύτερο μέγεθος και έγινε τοκορυφαίο της Ευρώπης. Το ναυπηγείο αυτό, αποτελούσε ένα καθαράβενετικό δημιούργημα το οποία γρήγορα κέρδισε τον θαυμασμό όλου τουκόσμου. Η Βενετία, αν και δεν υπήρξε ποτέ φύση βιομηχανική κοινωνία,με το δημιούργημα της αυτό κατάφερε να εντυπωσιάσει ακόμα και πόλειςμε σημαντική βιομηχανική παράδοση, όπως η Αγγλία.Η αρχή της Βενετικής παρακμής, θα μπορούσε να οριστεί χρονικά,από το 1453 και μετά, οπότε και έγινε η άλωση της Κωνσταντινούποληςαπό τους Τούρκους. Η σταδιακή εξέλιξη των Τούρκων, σε μια γιγαντιαίαδΌναμη, ο εμπορικός κυρίως ανταγωνισμός από Γάλλους, Πορτογάλους και Ισπανούς, αλλά και τα ανταγωνιστικά γειτονικά λιμάνια, αποτέλεσαντην μεγαλύτερη πρόκληση της βενετικής αυτοκρατορίας.Πέραν από τους σημαντικούς ανταγωνιστές της, οι Βενετοί δέχθηκανένα ακόμα ισχυρό πλήγμα, το οποίο είχε να κάνει με την ανακάλυψη του«Νέου» κόσμου. Έτσι, η ανακάλυψη ενός νέου δρομολογίου, το οποίοοδηγούσε στην Ασία από το ακρωτήρι της «Καλής Ελπίδας», έδωσε μεγάληεμπορική ώθηση στους Ισπανούς και σε άλλους λαούς, που κυρίωςβρίσκονταν δυτικά της Ιταλίας.Η Βενετία δεν παρέδωσε τα σκήπτρα της «αμαχητί». Έδωσε μεγάλεςμάχες στο θαλάσσιο και εμπορικό στερέωμα. Η ναυτιλιακή της δύναμηυπήρξε πάντα το σημαντικότερο όπλο της. Όμως, η αδυναμία της ναπροσπαθήσει να εκσυγχρονίσει το στόλο της και η στασιμότητα που έδειξεστις ναυτιλιακές της «πρακτικές», οδήγησαν μοιραία στην απώλεια τωνθαλασσών, και κατά συνέπεια των χρυσοφόρων για αυτή, εμπορικών τηςδρομολογίων.Κάπως έτσι το τέλος μιας πραγματικά Μεγάλης δύναμης, είχε πλέονδιαγραφτεί. Η απώλεια των κυριότερων αποικιακών εδαφών καισυγκεκριμένα της Κύπρου(1571), της Κρήτης(1669) και τηςΠελοποννήσου(1715), ήταν ακόμα μερικές ενδεικτικά στοιχεία, πουοδήγησαν στο τέλος. Το 1797, η Βενετία έπεσε σε γαλλικά και μετέπειτα σεαυστριακά χέρια, ενώ το 1849 οι Βενετοί κατάφεραν να κερδίσουν τηνελευθερία τους.Η μετέπειτα ιστορία των Βενετών, έχει να κάνει περισσότερο με τηνάνθιση των Βενετικών τεχνών. Το κεφάλαιο «Ναυτιλία και Εμπόριο», είχεπια κλείσει οριστικά για τους Βενετούς.